نگارستان

گشتـاپو، پلیس مخفی آلمان نازی در رایش سوم

گشتـاپو، به نهاد امنیتی مخوف و ترسناک آلمان نازی‏ در دوران رایش سوم اطلاق میشود که در کنار ارتش وافن اس اس، نقش پلیس مخفی و سازمان جاسوسی قدرتمند آلمان را در کوران جنگ جهانی دوم، با مدیریت بی نظیر هاینریش هیملر، با بالاترین کیفیت و ضریب اطمینان ممکن، ایفا میکرد.

متاسفانه مانند رویدادهای تاریخی فراوانی که در اثر شرایط مکانی و زمانی خاص به لحاظ سیاسی، دچار تحریف و تفسیر به رای شده است، قدرتهای پیروز در جنگ جهانی دوم نیز به اتکای جایگاه منحصر بفرد خود، چهره گشتـاپو را فوق العاده کریه‏ و غیر انسانی و فاقد جنبه‏ های علمی ترسیم نموده و بگفته یکی از محققان، قلمهائی که در راه‏ معرفی گشتـاپو بکار افتاده، به همان اندازه به جهان تحقیق، ستم روا داشته است که گشتـاپو به یهودیان. محکمه های نظامی، که میتوانست با اعطای حق  دفاع‏ به سران و مدیران پلیس آلمان، جهانیان را در جریان متدهای متنوع و علمی سازمان گشتـاپو قرار دهد، مانند هر محکمه نظامی دیگر، از راه تضعیف روحیه متهمان و جلوگیری از دفاع آنان، موجب‏ شد که پرده ضخیمی بر متد فرماندهی پلیس گشتـاپو کشیده شود و از طرف دیگر انهدام و امحاء کلیه‏ آرشیوهای گشتـاپو، سرپوش تاریک‏تری بر نحوه انجام وظایف پلیس در آلمان نازی گذاشت. با اینجال، پایگاه آموزشی نگارستان با اتکاء به اندک اسناد باقیمانده موجود، سعی در معرفی این سازمان مرموز و مخوف آلمان نازی دارد که امیدواریم ارزش وقت گرانبهای شما را داشته باشد.

ساختار گشتـاپو

به منظور نظارت دقیق مهاجرت به درون و بیرون رایش، مرزبانان آلمان تحت مدیریت مستقیم گشتـاپو قرار داشتند. پس از آغاز جنگ جهانی دوم، بیشتر اختیارات شعبه پلیس مرزی به ارتش آلمان واگذار شد و ارتش برای جلوگیری از یورش متفقین، به گشت زنی مرزهای آلمان و سرزمین‌های تسخیرشده نیز می‌پرداخت.

کارکنان و افسران گشتـاپو

تاریخچه تشکیل گشتـاپو

یكی از اولین اقدامات حزب نازی پس از شكل‏ گیری و مطرح شدن در صحنه‏ سیاسی آلمان، تأسیس سازمان گشتـاپو بود. این لغت كه مخفف پلیس مخفی آلمان نازی است، پس از مدتی با خشونت، بی‏رحمی و بی‏ قانونی مترادف گردید. در طی حکومت آلمان نازی، گشتـاپو مرکز اطلاعات نظامی آلمان بوده و در کنار وافن اس اس، به سرکوب مخالفین می‌پرداخت. سازمان مخوف گشتـاپو در آلمان و در 26 آوریل 1932، به دستور آدولف هیتلر و از میان درس‌خواندگان و نیروهای امنیتی جمهوری وایمار تشکیل شد.

گشتـاپو که تا سال 1933 بصورت یکی از ادارات تابعه وزارت کشور انجام وظیفه مینمود، در پی لایحه‌ای که در مجلس آن زمان آلمان تصویب شد، ناگهان استقلال یافت و به سرپرستی هرمان گورینگ، جزء  ادارات مستقلی‏ در آمد که مستقیما با پیشوای آلمان در تماس بوده و به وی گزارش میداد.

در اوایل کار،این سازمان از حدود 50 نفر تشکیل شده بود. این رقم تا پایان حکومت آدولف هیتلر، به 30.000 نفر رسید که از جاسوس‌ها و افراد اداری تشکیل شده بود. با وجود تعداد کم افراد این گروه، ترسی که از آنها در جامعه حکم‌فرما بود، بسیار زیاد بود. گشتـاپو از ابتدای شكل‏گیری با سركوب وسیع و شدید مخالفان هیتلر و حزب نازی، علاوه بر زندان و تبعید، مجازات‏هایى نظیر اردوگاه‏های مرگ و مجازات اعدام را تدارك دید. تحریم فعالیتهای آزاد سیاسی، بستن کلوبهای احزاب مخالف، جلوگیری‏ از آزادی نطق و قلم و برقرار نمودن حکومت ترور موجب قدرت پلیس آلمان میگردید. در اوایل سال 1934، هاینریش هیملر بجای هرمان گورینگ به ریاست گشتـاپو منصوب‏ گردید و تا آخرین روزهای اضمحلال آلمان در آن سمت باقی بود. او در مدت بیش از 10 سال كه در این سمت بود، آنچنان رعب و وحشتی ایجاد نمود كه بسیاری از رؤسا و كارگردانان حزب نازی نیز به هراس افتاده بودند. گرچه برخی معتقدند كارآیى مبالغه‏آمیز هاینریش هیملر، یك افسانه‏ سیاسی بیش نبود اما شك نیست كه در دوره‏ حاكمیت وی و گشتـاپو در مناطق تحت حاكمیت حزب نازی، هزاران انسان گرفتار شده و در سخت‏ترین وضعیت بسر برده و یا كشته شدند. دامنه عملیات گشتـاپو به زندگانی شخصی و خصوصی افراد و همچنین کلیه شئون‏ زندگانی اجتماعی مردم سرایت و نفوذ کرده و جائی برای بحث و استناد به مقررات عمومی‏ و قوانین مملکتی نمیگذاشت. گشتـاپو متهم است که دارای سازمانی بود که  بلاواسطه‏ و مستقیما تحت نظر صدراعظم آلمان و برای اجرای مقاصد وی فعالیت میکرد. روز دهم فوریه سال 1936، قانونی بتصویب رسید که به موجب آن، کلیه اقدامات پلیس تحت حمایت مستقیم قانون در آمده و حتی فوق قانون قرار می گرفت. گشتـاپو از رعایت تمامی قوانین موجود معاف می‌شد و هر کسی که کارت گشتـاپو را به همراه داشت، می‌توانست در هر کاری دخالت کند و هیچ دادگاهی شکایت علیه افراد این سازمان را نمی‌پذیرفت. ماده هفت قانون مذکور مقرر میداشت که تصمیمها و عملیات گشتـاپو قطعی و لازم الاجرا است و‏ قوه قضائیه از رسیدگی استینافی به آراء گشتـاپو ممنوع میباشد. بعبارت دیگر همینکه‏ شخصی در اختیار گشتـاپو قرار میگرفت از مراجعه و شکایت به محاکم که یکی از مبانی‏ حقوق و آزادی فردی است، محروم میبود. در26 ژوئن 1936، پلیس آلمان رسما به دو شعبه پلیس عادی و پلیس‏خفیه تقسیم شد که فرماندهی هردو شعبه را هاینریش هیملر به عهده گرفت و از این تاریخ، گشتـاپو یعنی روح پلیس آلمان بصورت پلیس سیاسی در آمد. در بیستم سپتامبر همان سال، بازرسان و مأمورینی از طرف سازمان پلیس برای‏ همکاری با فرماندهان لشگرها در نواحی نظامی منصوب و به محل اعزام شدند و همچنین‏ مقرر گردید که پلیس هر ناحیه تحت نظارت مستقیم دسته وافن اس اس (SS) که گارد خصوصی‏ پیشوای آلمان بود، انجام وظیفه کند. با این ترتیب دستگاههای لشگری و کشوری زیر نفوذ و سیطره معنوی پلیس کشیده شد و گشتـاپو در اول اکتبر 1936 توسعه یافت و اداره کل پلیس سیاسی آلمان‏ و همچنین ستون پنجم را در بر گرفت. ریشه‏های پلیس بتدریج و با مرور زمان از دستگاههای دولتی و غیر دولتی‏ اعم از رسمی و غیررسمی و همچنین سازمان‏های آشکار و پنهان عبور کرده و به اجتماعات خصوصی‏ و حتی خانواده‏ها نفوذ میکرد. در شرکتهای بزرگ، در اتحادیه‏های کارگری، در مدارس و دانشگاهها، در صنایع‏ و در کشاورزی، عضو یا اعضایی از گشتـاپو انجام وظیفه میکرد. علاوه بر این افراد غیر پلیس نیز برای دادن اطلاعات، به انحاء مختلف تشویق گردیده‏ و محیط مزاحم و زندگانی پر دغدغه بالاخص برای آنها که به اصول آزادی و مساوات معتقد و علاقمند بودند، بوجود می آورد.

با فروپاشی نازیسم و رایش و تصرف آلمان به دست متفقین، هاینریش هیملر نیز كه در زمان خود آدولف هیتلر نیز، عملاً فرماندهی دستگاه امنیت و دیكتاتوری آلمان را بر عهده داشت، به دست نیروهای انگلیسی بازداشت گردید و به جرم قتل عام‏های گسترده، تحت بازجویی قرار گرفت. اما قبل از اعدام به‏ وسیله‏ سم خودكشی نمود و در تاریخ 25 می 1945 درگذشت و سازمان گشتـاپو از هم پاشيد. البته افرادی از اين نهاد بودند كه توانستند پس از جنگ تا مدتی در پليس آلمان نفوذ كنند ولی با آمدن حکومت بر مبنای قانون، پليس آلمان نيز از يك دستيار و دست‌آموز سياسی به نهادی اجرايی و امنيتی به سود مردم تبديل شد. پایگاه اصلی گشتـاپو به موزهٔ منطقه تدارك ترور تبدیل شده که همه ساله توسط پژوهشگران و علاقه‌مندان مورد بازدید قرار می‌گیرد.

موارد جرم گشتـاپو در دادگاه نورنبرگ

این دادگاه در20 نوامبر 1945 و پس از خاتمه جنگ جهانی دوم به منظور محاکمه 21 تن از رهبران آلمان نازی که باعث کشته شدن بیش از50 میلیون نفر و متلاشی شدن زندگی میلیون‌ها انسان بودند، تشکیل شد. سند فوق که امروز موضوع استناد و ملاک تشخیص اعمال گشتـاپو و شاهد مثال‏ کتب پلیس میباشد، متأسفانه جنبه قضائی آن فاقد دلائل حقوقی کافی برای اثبات جرائم‏ انتسابی است. قسمتی از ادعا نامه که مربوط به گشتـاپو است بشرح زیر میباشد:

• ایجاد حوادث و ماجراهای مرزی لهستان که بهانه حمله آلمان بکشور مذکور گردید.
• کشتار دسته جمعی صدها هزار مردان و زنان و کودکان بلا دفاع توسط دسته سری اینساتر.
• انتقال یهودیان پیشوایان سیاسی و علماء به بازداشتگاه‏های زمان جنگ‏ و اعدام آنان.
• اعزام هزارها نفر به بازداشتگاه های کار اجباری و گماردن آنان بکارهای‏ سخت و طاقت فرسا.
• قلع و قمع یهودیان از اروپا و کشتار صدها هزار نفر از آنان.
• دستگیر نمودن صدها هزار نفر اتباع کشورهای اشغال شده و آوردن آنان‏ به آلمان برای کارهای اجباری.
• تعقیب و دستگیر نمودن اتباع کشورهای اشغال شده و محاکمه آنان در دادگاههای‏ سری بر طبق آئین دادرسی جزائی فوری و مخصوص و برخلاف اصل آزادی متهم.
• اعدام و مجازات اقوام و خویشان متهمین به جرائم سیاسی.
• کشتار زندانیانی که احتمال میرفت، بدست متفقین افتاده و آزاد شوند.
• ضبط و مصادره اموال عمومی خصوصی.

{plusone}

• قبلی