جنگنده Tornado ، گردباد اروپا
جنگنده تورنادو ملقب به گردباد اروپا یک جنگنده چند منظوره بال متحرك و دوسرنشینه و محصول مشترک سه کشور آلمان ، ایتالیا و انگلیس است واین پروژه از آوان تا پایان دستخوش تغییرات زیادی در نام ، ساختار و کشورهای سازنده آن شده بود که در ادامه مطلب آنرا میخوانید.
هواپيماي تورنادو زماني توانست در آسمان به پرواز درآيد كه دو كشور انگليس و فرانسه به فكر ايجاد تحولي در عرصه هواپيماسازي اروپا افتاده بودند. در اواخر دهه ۱۹۶۰ ميلادي،اين تحول بر تغيير در طراحي بال هواپيما متمركز شد.
در اين دهه،انگليس و فرانسه با پروژه بالهاي متغير كه به تغيير ژئومتريك انگليسي-فرانسوی معروف شد،كار تحول در عرصه هواپيماسازي اروپا را شروع كردند. از سوي ديگر شش كشور آلمان، فرانسه، ايتاليا، كانادا، هلند و بلژيك نيز براي طراحي جديدي دست به كار شدند كه نتيجه اين اقدام خلق هواپيمايي با نام MRCA بود. در همان سال انگليس نيز به این گروه پيوست.
پروژه بال هاي متغير در عرصه هواپيماسازي اروپا با اين هدف آغاز و دنبال شد كه هواپيمايي ساخته شود تا هنگام پرواز بتواند با تغيير شكل بال هاي خود، بهترين بازدهي را در شرايط متفاوت پروازي داشته باشد و از بالاترين سرعت در هر ارتفاع بهره گيرد. به عنوان مثال از بال كاملاً گسترده در هنگام صعود و فرود كمك گيرد تا در سرعت پايين، مطلوب ترين مقدار نيرو را داشته باشد و از بال نيمه گسترده براي چابكي و سرعت بالاي هواپيما به هنگام تغيير ارتفاع استفاده كند و با بال هاي كاملاً بسته در عمليات و مانورهاي نظامي - نمايشي بیشترین بازده و عملكرد را به جاي بگذارد.
در جولاي ۱۹۶۸ ميلادي پروژه ساخت هواپيمايMRCA كه از ائتلاف ۶ كشور آغاز شده بود در نهايت با فعاليت پررنگ تر سه كشور آلمان، انگليس و ايتاليا نسبت به ديگر كشورهاي شريك، ادامه يافت و اين سه كشور نام MRCA را TORNADO گذاشتند كه معناي گردباددارد. پروژه ساخت تورنادو به شركت پاوانيا در مونيخ آلمان كه از كنسرسيوم همين سه كشور تشكيل مي شد سپرده شد. هر يك از كشورهاي آلمان و انگليس در پاوانيا ۵/۴۲ درصد سهم داشتند و ۱۵ درصد سهم باقيمانده به ايتاليا تعلق داشت.
با جدي شدن طراحي و برنامه ريزي پروژه تورنادو، هر يك از سه كشور مذكور تمركز مهندسان و طراحان خود را بر بخشي از ساخت اين هواپيما متمركز كردند. به عنوان مثال طراحي بدنه هواپيما به متخصصان آلمان، جلوي بدنه و دم هواپيما به متخصصان انگليس و بال ها به متخصصان ايتاليا سپرده شد. براي ساخت موتور تورنادو نيز از هر كشور شريك، يك شركت سازنده انتخاب شد كه ۴۰ درصد ساخت موتور به شركت انگليسي رولز رويس،۴۰ درصد به شركت ام. تي. يو آلمان و ۲۰ درصد به شركت ايتاليايي فيات واگذار شد.
از همان ابتداي طراحي پروژه، MRCA كه تك سرنشينه بود، دو سرنشينه شد. پس از خلق تورنادو، هر سه كشور مذكور، هر يك به نوبه خود سعي كرد در ادامه اعمال تحولات در صنعت هواپيماسازي اش، ابتكار و طراحي جديدي براي تورنادو در نظر بگيرد. انگليس كه تصميم به تصاحب هواپيمايي تدافعي - هوايي داشت، با كار روي سه فروند MRCA، در ۹سپتامبر ،۱۹۶۹ هواپيمايي با طراحي جديد آزمايش كرد كه حتي به لحاظ شكلي و فيزيكي نيز متفاوت از نمونه هاي قبل بود، بدنه اي كشيده تر با دماغي رو به پايين و مجهز به رادار AI-24 و موتور RB199-34 كه بعدها با كمي تغيير به هواپيماي F-3 تبديل شد و تغيير نام داد.
جدول مشخصات GR-1 و GR-4
نوع: جنگنده چندمنظوره
مبناي قدرت: ۲ موتور توربوفون RB199-103
نيروي پيشرانش: ۱۵۸۰۰ پوند
فاصله دوسر بال ( كاملاً باز): ۹/۱۳ متر
فاصله دو سر بال ( بسته): ۵۹/۸ متر
طول: ۶/۱۶ متر
سرعت بيشينه: ۲۳۳۶ كيلومتر ساعت
محموله: ۱۸ هزار پوند
F-3 هواپيمايي بود كه تمامي خصوصيات F-2 را داشت به علاوه توانايي حمل چهار موشك هوا به هواي كوتاه برد (SideWinder) و ۴ موشك ميان برد (Skyflash) را دارا بود. تورنادو F-3 اولين هواپيمايي است كه به موشك هاي هوا به هواي ASRAAM كه در ژانويه ۲۰۰۱طراحي شد مجهز شد. كوشش هاي موفقيت آميزي نيز براي الحاق موشك هوا به هواي۲۰۴-AMRAAM AIM به تورنادو F-3 انجام گرفت كه در آوريل ۱۹۹۸ موشك هاي سايه طوفان (Storm shadow) و ضدتانك بريمستون (Brimstons) نيز به آن اضافه شد.
مهم ترين مدل تورنادو به نام GR-1 است كه در سال ۱۹۸۰ اولين مدل آن آزمايش شد. اين هواپيما براي عمليات دوربرد و پشتيباني هوايي طراحي شده بود كه مجهز به ۲ مسلسل کالیبر ۲۵ است كه هر كدام در طرفي از بدنه قرار دارد. براي حالت تدافعي از يك رادار ضدموشك بهره مي جويد و توانايي حمل بمب هاي خوشه اي و بمب هاي هدايت شونده ليزري را دارد. رادارهاي GR-1 را شركت تگزاس (Texas) مي ساخت. در حال حاضر ۲۹۰فروند GR-1 در خدمت نيروي هوايي و دريايي آلمان است. ۹۰ فروند در اختيار ايتاليا و ۹۶فروند در نيروي هوايي سلطنتي عربستان سعودي و ۱۸۶ فروند در نيروي هوايي سلطنتي انگلستان مشغول خدمت می باشند. بعد از مدل مذكور، مدل GR-1A ساخته شد كه يك هواپيماي شناسايي بود و GR-1B براي عمليات با برد زير قابل استفاده بود طراحي شد.در سال ۱۹۸۲ تورنادو IDS يك هواپيماي جنگنده چند منظوره مجهز به حسگرهاي نسبتاً مدرن ساخته شد كه دقت عمل بسيار بالايي را دارا بود که در جنگ خليج نیز شرکت داده شد. اين مدل با قابليت سوخت گيري هوايي قادر به پرواز در دورترين نقاط نيز هست. در كل ۶۰۰ فروند از اين مدل ساخته شد كه به جز ۳ كشور سازنده طي قرارداد اليمامه در مارس ۱۹۸۶ ، ۴۸ فروند از اين مدل به عربستان سعودي فروخته شد و اجازه تعمير و خدمات آن تا سال ۲۰۲۰ اخذ شد. براي هر يك از مدل هاي ذكر شده موتورهاي گوناگوني ساخته شد كه مدل به مدل قدرتمندتر شد. اما پس از مدتي آلمان و انگليس به فكر بهينه سازي تورنادوها افتادند. هر چه از زمان مي گذشت كشورهاي ديگر هواپيماهاي مدرن و قدرتمندتري مي ساختند و تورنادوها كه قابليت مدرنيزه شدن در حد بالايي را داشتند نيز مدرن تر شدند.
نيروي هوايي آلمان مشخصاً براي ارتقاي سطح فناوري تورنادوهاي خود و بالا بردن توانايي هاي آن آستين بالا زد. طي قراردادي كه بين شركت ELTA اسرائيل و شركت هوافضاي بنز و دايملر بسته شد، اين دو شركت در بخش ايونيك (الكترونيك هواپيما) متمركز شدند. بعد از تست يك نمونه كه از سيستم راداري جديد و كابيني مجهزتر بهره مند شده بود در سال ۱۹۹۶، اجازه بهينه سازي سري هواپيماهاي آلمان در سال۱۹۹۸ طي قراردادي كه فقط سهم شركت اسرائيلي به ارزش ۱۵۰ ميليون دلار براي بازسازي ۶۰ فروند و پشتيباني خدماتي آنها بود، به اسرائيل داده شد.
تسليحات قابل حملGR-4
دو مسلسل ۲۶ ميلي متري - IWKA Mauser
۴ موشك ضدكشتي Eagle Anti - ship
۴ موشك Sidewinder
۴ موشك Sky Flash
۴ موشك AIM-20
۴ موشك MBDA
۴ موشك ضدتانك Brimstone
موشك كروز Storm Shadow
اما بزرگ ترين تحول براي تورنادو در نيروي هوايي انگليس اتفاق افتاد. از سال ۱۹۹۴ نيروي هوايي سلطنتي RAF شروع به بهينه سازي هواپيماهاي GR-1 خود كرد. نمونه جديد كهGR-4 نام داشت دست خوش تغييرات زيادي شد. راه هايي براي رادارگريز كردن تورنادوهاي GR-1 پيش بيني شد و نیز يك سيستم ديجيتالي ايونيك و سيستم مدرن موقعيت ياب جهانی (GPS)، يك نقشه ديجيتالي و يك تصويربردار حرارتي (Thermal Imager) به آن اضافه شد. سيستم هاي داخل كابين نيز همه مدرن شدند. كار بهينه سازي در دست موسسه هوافضاي وارتون انگليس بود كه متعهد شد هر ساله ۳۱فروند GR-4 تحول دهد. در اكتبر ۲۰۰۱ ميلادي، ۱۰۰ فروند GR-4 به يگان هوايي انگلستان ملحق شد و قرار شد تا سال ۲۰۰۳ تمامي ۱۴۲ فروند GR-1ها به GR-4 تبديل شوند.
در سپتامبر سال ۱۹۹۹ تورنادوهاي انگليسي و F-15 و F-16 هاي آمريكايي ۵۴۵۸ ساعت پرواز در نواحي شمالي و جنوبي عراق داشتند كه اغلب اوقات پشتيباني هواپيماهاي آواكس (Awacs) را بر عهده داشتند. براي مناطق جنوبي از پايگاه هاي خود در عربستان و كويت بلند مي شدند و براي تجسس مناطق شمالي نيز از مبداء تركيه به پرواز بر فراز عراق در مي آمدند.
