تانک رزمی چیفتن
تانک چیفتن (Chieftain) یک تانک جنگی بریتانیایی و طراحی تکمیلی از ارتقای تانک های Centurion است که در دوران بعد از جنگ جهانی دوم ساخته شد. انگلیسی ها در طول دوران جنگ متوجه شدند که تانکهایشان در مقایسه با سایر تانک ها از حفاظت و شلیک مناسبی برخوردار نیست واین مساله منجر به افزایش میزان تلفات وخسارات در هنگام رویارویی با تانک های پیشرفته غربی دیگر می گردید. اگرچه تانک های Centurion وسایل نقلیه دردسترسی بودند،با این حال اتحاد جماهیر شوروی در اواسط دهه 1950 تانک سنگین T-10 را ساخت . تانک Conqueror در مقابله با T-10 ساخته شد ولی انگلیس هنوز هم به طرح های جدیدتری نیاز داشت . به همین دلیل کشورهایی مانند آلمان غربی و فرانسه به دنبال اولین نمونه های سبک ازتانک های 1960 بودند. بنابراین تانک های چیفتن طراحی گردید تا بتواند حفاظت مناسبتری را تامین کند و همچنین بتواند به توپ های 120 میلیمتری مجهز شود. بدین ترتیب تانک چیفتن از سال ۱۹۶۵ وارد ارتش بریتانیا شد.
طراحی چیفتن بر اساس سلسله‌ای از تانک‌های انگلیسی صورت گرفت که از ماتیلدا ام‌کا ۲ در سال ۱۹۳۹ (با توپ ۴۰ میلیمتری) آغاز شده و با تانک‌های کرامول (۵۷ و ۷۵ م‌م)، کومه (۷۶ م‌م) ادامه یافته و در نهایت به تانک موفق سنتوریون (۷۶، ۸۳ و ۱۰۵ م‌م) می‌رسد. چیفتن با پیشرفت این طرح ساخته شده و جایگزین تانک متوسط سنتوریون و تانک سنگین کانکوئرر به عنوان اولین تانک رزمی اصلی ارتش بریتانیا شد. تولید تانک چلنجر ۱ که بر اساس پیشرفت تانک چیفتن صورت گرفته بود از سال ۱۹۸۳ آغاز و در سال ۱۹۹۵ به طور کامل جایگزین چیفتن شد. تولید چلنجر ۲ هم در سال ۱۹۹۸ با توسعه چلنجر۱ آغاز شد.
چیفتن از پیشرفته‌ترین تانک‌های عصر خود محسوب می‌شد که قوی‌ترین توپ و سنگین‌ترین زره را در بین تمامی تانک‌های آن دوران را داشت اما به ازای آن قدرت تحرک و سرعت آن کاهش یافته بود. سلاح اصلی این تانک یک توپ کالیبر ۱۲۰ بود و زره آن در قسمت‌های مختلف بین ۳٫۸ تا ۱۹٫۵ سانتی‌متر قطر داشت. در جلو تانک و پشت قبه فرمانده از زره تکه‌تکه (Appliqué armor) نیز استفاده شده و فرمانده تانک با استفاده از چندین پریسکوپ مجهز به دوربین دید در شب دید کامل ۳۶۰ درجه به اطراف خود داشت. حفاظت کامل اتمی- میکروبی-شیمیایی از طریق سامانه تهویه هوا برای سرنشینان فراهم شده و دو پرتابگر نارنجک‌های دودزا هر یک با ۶ لوله بر برجک تانک نصب شده بود. در سمت راست قبه فرمانده هم سیستم جستجوی مادون قرمز قرار داشت.
از ویژگی‌های خاص چیفتن حل مشکل هدف‌گیری تانک با قرار دادن یک تیربار در کنار توپ اصلی تانک با خصوصیات بالیستیکی مشابه بود. در صورتی که گلوله این تیربار ۱۲٬۷ م‌م (نیم اینچی) به هدف برخورد می‌کرد فرمانده تانک می‌توانست مطمئن باشد که گلوله تانک هم به هدف برخورد می‌کند. این تیربارها پس از نصب سیستم‌های مسافت‌یاب لیزری از روی تانک‌های انگلیسی برداشته و با تیربار ۷.۶۲ م‌م ال۷ جایگزین شدند. چیفتن به یک تیربار دیگر ۷٫۶۲ م‌م ال۷ (مدل تولید انگلیس اف‌ان ماگ) هم روی برجک در کنار فرمانده تانک برای دفاع ضد هوایی مسلح بود. تمامی تانک‌های چیفتن از سیستم کنترل آتش و هدف‌گیری کاملی برخوردار بودند که به آن‌ها توانایی شلیک دقیق توپ نیرومند خود را تا مسافت ۳ کیلومتر در وضعیت ثابت و ۲ کیلومتر در حال حرکت، می‌بخشید.
اما مشکل اصلی چیفتن موتور پیچیده و نامطمئن لیلاند ال۶۰ بود. این موتور پس از آن ساخته شد که ناتو رهنمودی را مبنی بر لزوم استفاده تمامی تانک‌های ارتش‌های عضو از موتورهای چندگانه‌سوز تصویب کرد. فلسفه این قانون آن بود که در صورت بروز جنگ جهانی سوم وقتی تانک‌های ناتو پیشروی خود را در اروپای شرقی آغاز می‌کنند بایستی این قابلیت را داشته باشند که برای سوخت‌گیری از هر منبعی مثل پمپ بنزین‌ها، مخازن نفتی، و حتی فروشگاه‌ها استفاده کنند. اما پس از مدتی مشخص شد که موتوری با چنین قابلیتی بسیار پیچیده و تعمیر و نگهداری از آن بسیار دشوار خواهد بود. در نتیجه پس از مدت کوتاهی تمام ارتش‌های ناتو این ایده را رها کرده و موتورهای دیزلی قدیمی را به آن ترجیح دادند به جز بریتانیایی‌ها که همچنان به این نظریه معتقد بوده و موتور چندگانه‌سوز ال-۶۰ را به موتورهای ساده‌تر دیزلی را ترجیح دادند. در نتیجه این موتور با وجود قابلیت استفاده از سوخت‌های مختلف (گازوئیل، بنزین و سوخت‌های بین این دو) توان کمی داشت و با توجه به وزن بالای این تانک قدرت تحرک آن را به ویژه در خارج از جاده محدود می‌کرد. موتور چیفتن در طول دوران فعالیت خود شاهد بهینه‌سازی‌های متعددی بود اما مشکلات آن هیچگاه به طور کامل رفع نشد.
طراحی تانک
طرح چیفتن شامل بدنه و برجک سنگین و شیب دار می باشد تا در موقعیت های سراشیبی(تا 30 درجه شیب) ، مناسب ترین تکیه را داشته باشد . درایورهای تانک در هنگام سرازیری به صورت خمیده درمی آیند که این امر باعث کاهش ارتفاع تانک می شود . در سمت چپ برجک چراغ های جستجوی ماوراء قرمز در محفظه زرهی قرار دارند . سیستم ترمز مشابه نمونه های Horeman و برای حفاظت از حرکت و تامین حفاظت در برابر حملات شدید دارای صفحات جانبی بود .
چیفتن به مانند رقبای اروپایی خود ، بازار صادرات خوبی را به ویژه در خاور میانه به دست آورد . چیفتن ثابت کرد که توانایی نبرد و همچنین ارتقاء توسط تجهزات اضافی را داراست . تانک های چیفتن تا اوایل دهه 1990 ارتقا یافتند و جایگزین تانک های Challenger شدند . آخرین نسخه چیفتن تا 1995 توسط ارتش انگلیس استفاده شد و متشکل از زرهstillbrew بود و نام خود را از Col still وJohn Brewer عضو سازمان مهندسی و وسایل نقلیه زرهی (MVEE) گرفته بود . آخرین نسخه چیفتن ازیک سیستم هدایت شلیک(IFCS) و دید نظارتی توپچی (TOGS) پیشرفته استفاده می کرد .
اولین مدل چیفتن در سال 1967 معرفی گردید و حداقل به شش کشور صادر شد که شامل ایران ، کویت ، عمان و اردن می باشد . بیشترین فروش خارجی این تانک متعلق به کشور ایران بود که تعداد 1000 تانک چیفتن یا MK5(P) را پیش از انقلاب وارد کرد و بنابراین اصلی ترین تجربه جنگی این تانک در جنگ ایران وعراق در سال های 1980 تا 1988 بوده است.
بهینه سازی
یک تیر بارM2HB(برونینگ) کالیبر 0.50 هم محور لوله توپ بر روی تانک های چیفتن اولیه و برخی تانک های اصلاح شده نصب گردید . ایران وکویت تیربارهای کالیبر0.50 را حفظ کردند . گلوله های HESH در تفنگ تانک قابل استفاده است و به عنوان گلوله نافذ به کار می روند . ایران توانسته است که در این تانک از یک سیستم تهویه هوا برای عبور از زیر آب تاعمق پنج متر برروی این تانک نصب نماید .
انواع مختلفی از سیستم های هدایت آتش و سایت های حرارتی در تانک های چیفتن وجود دارد . 324 تانک چیفتن با سیستم های حرارتی TOGS بهینه سازی گردیده اند.
دور بین های حرارتی 1R26 می توانند به همراه دوربین های دید در شب 1R18 استفاده شوند و می تواند با فرمت TOGS رقابت کنند .
حسگر های GECقسمت های مختلفی مانند حسگرهای حرارتی تانک ، ترمینالهای حسی چند منظوره و دور بین های دید در شب SS100/110 دارد. یک سیستم بهینه سازی شده تسلیحات که دارای توپ L30کالیبر 120میلیمتری است که درتانک های CHALLENGER 1 استفاده شده بود ، در برنامه های بهینه سازی تانک های چیفتن به کار گرفته شده است.
در جدید ترین تانک های تولید شده ، موتور ، سایت و سلاح های کمکی توسط سیستم NBC اصلاح گردیده است . MK6-11بهینه شده مدل های قدیمی تر چیفتن است و دارای سیستم IFCSمی باشد .MK11و MK12 شامل سایت دیده بانی توپخانه (TOGS)می باشد .
مدل اردنی شامل سلاح و برجک و کالبد تانک چیفتن می باشد اما چرخ دنده های گردشی و موتور بهینه شده Challenger 1 را به کارگرفته است. سیستم هدایت آتش پیشرفت هایی را نیز داشته است و شامل یک کامپوتور محاسبه بالستیک جدید می شود.دیگر وسایل نقلیه پشتیبانی که بهینه شده تانک ها هستند،شامل بلدوزرها،پدافند هوایی ،مین روب و سیستم های توپخانه است.
تسلیحات
توپ 120 میلیمتری مدل L11A5
تغذیه دستی با برجک گردان با 64 گلوله از نوع APFSDA-T-HESH
تیربار 7.62 مدل L8A1
هم محور با لوله توپ اصلی با 6000 گلوله
تیربار 7.62 مدل L37A1
گردان برروی برجک با 200 گلوله
سیستم های هدایت آتش
سیستم کنترل آتش: قابلیت شلیک در حال حرکت تمرکز برروی هدف
ثبت کننده مرکزی: 2 محور
مسافت یاب لیزری: مدل یاک
جویند مادون قرمز: دارد
مشخصات فنی تانک چیفتن مدل ام کا 5 (MK5)
کشور سازنده: انگلستان
رده وسیله زرهی: تانک متوسط
تاریخ ورود به خدمت: 1967 میلادی
تعداد خدمه: 4 نفر(فرماند-توپچی-گلوله گذار-راننده)
وزن: 51 تن
ابعاد(طول،عرض،ارتفاع): 10.795 - 3.51 - 2.9 متر
موتور: 750 اسب بخار دیزلی
برد عملیاتی: 400-500 کیلومتر
سرعت اقتصادی در جاده: 48 کیلو متر در ساعت
عمق قوطه وری: 1.1 متر(5 متر برای مدل بهینه شده در ایران با لوله های هواکش)
نیروی وارده وزن بر سطح: 900 گرم بر هر سانتی متر مربع
قطر زره در ضخیم ترین قسمت: 300 میلیمتر
سیستم NBC: دارد
اختفاء دور: دارد
تانک چیفتن مدل خالد
نوع: تانک اصلی میدان نبرد
خاستگاه: بریتانیا
تاریخچه: خدمت
خدمت: ۱۹۶۶ - تاکنون، ۱۹۹۵ (در بریتانیا)
کاربران: بریتانیا، ایران، اردن، کویت، عراق، عمان
جنگ‌ها: جنگ ایران و عراق ، جنگ خلیج فارس
طراح: لیلاند موتورز
تاریخ طراحی: دهه ۱۹۵۰ و ۱۹۶۰
سازنده: لیلاند موتورز
خصوصیات
وزن: ۵۶ تن
طول: ۷٫۵ متر
عرض: ۳٫۵ متر
خدمه: ۴ نفر
تسلیحات اولیه: توپ ۱۲۰ میلیمتری ال۱۱آ۵
تسلیحات ثانویه: دو تیربار ۷٫۶۲ م‌م اف‌ان مگ
موتور: لیلاند ال۶۰ - دیزلی و چندگانه‌سوز
سرعت در جاده: ۴۸ کیلومتر در ساعت
سرعت خارج از جاده: ۳۰ کیلومتر در ساعت
کاربران
بریتانیا
از ۱۹۶۵ تا ۱۹۹۵.
ایران
حدود ۱۰۰ فروند فعال در سال ۲۰۱۰
۷۰۷ فروند از مدل ام‌کا۳ (اولین مدل تأییدشده) و ام‌کا۵ (مدل نهایی)
۳۰ فروند مدل آآروی (تانک تعمیرگر)
۱۴ فروند مدل آوی‌ال‌بی (تانک پل‌ساز)
۱۲۵ تا ۱۸۷ فروند مدل پیشرفته‌تر ۴۰۳۰ (شیر-۱)
۱۱ فروند مدل آآروی
عراق
۲۹ مدل آاروی
اردن
۲۷۴ تانک مدل ۴۰۳۰ با نام اردنی خالد
۳۰ مدل آاروی
کویت
۱۴۳ چیفتن مدل ام‌کا۵
عمان
۲۷ چیفتن مدل ام‌کا۵ (۱۲ تا دست دوم)
نگارستان
