نگارستان

دانستنیهای ماهواره 

ماهواره در لغت به سفینه‌ای گفته می‌شود که در مداری به دور یک سیاره که معمولاً زمین است،درحال گردش باشد. در عصری که ما در آن زندگی می‌کنیم،علم با سرعت فوق العاده ای  روبه جلو در حرکت است  و ماهواره ها و تکنولوژی های وابسته،آنچنان در اروپود جوامع بشری نفوذ کرده و به پیش می‌تازد که نقش تعیین کننده آن در سیر تحولات تمدن بشری،قابل توجه‌است. بخشی ازتحقیقات و پژوهشهای علمی، تخصصی که در آزمایشگاههای مستقر در فضا انجام می‌شود،هرگز نمی‌توانست روی کره زمین جنبه عملی به خود گیرد. این تحقیقات که بسیارمتعدد و متنوع است،در تخصصهای پزشکی،داروسازی،مهندسی مواد،مهندسی ژنتیک و دهها مورد دیگر،تا بحال دستاوردهای بسیار ارزنده‌ای را به جوامع بشری عرضه کرده‌است. ماهواره‌ها که در فضا درحال گردشند،می‌توانند اطلاعات با ارزشی در اختیار انسان قرار دهند که منجر به تحولات شگرفی در زمینه‌های گوناگون شود. ماهواره‌های کشف منابع زمینی،هواشناسی،مخابراتی،پژوهشی و نظامی از این نوعند.

تاریخچه ظهور ماهواره‌ها

ظاهرا نخستین اشاره به ماهواره،نوشته‌ای از ادوارد اورت هیل است. او در سال ۱۸۶۹ در داستانی بنام ماه آجری از ماهواره‌ای حامل انسان نام می‌برد که به دور زمین می‌گردد. ژول ورن نیز در داستان میلیون‌های بگم در سال ۱۸۷۹ از گلوله توپی نام می‌برد که بطور ناخواسته در مدار زمین به گردش درآمده‌است. کنستانتین سیولخوسکی نیز در رساله خود بنام اکتشاف فضای کیهانی با وسائل عکس‌العملی در میان انبوهی از اندیشه‌های نو در مورد فضانوردی،از ماهواره نیز نام می‌برد.

اما ایده استفاده از ماهواره‌های ساخت دست بشر،برای اولین بار در پایان جنگ جهانی دوم بر سر زبان‌ها افتاد. دانشمند، ریاضی دان و نویسنده مشهور انگلیسی آرتور سی کلارک (Arthur C Clarke) یکی از بزرگ‌ترین خالقان داستان‌های تخیلی،برای اولین بار پیشنهاد قرار دادن یک ماهواره ارتباطی را در مدار ژیوسنکرون زمین (Geostationary Orbit) که در فاصله تقریبا ۳۶۰۰۰ کیلومتری سطح زمین و بالای خط استوا، جایی که قابلیت دسترسی به تقریبا ۴۰٪ سطح زمین در آن مکان وجود دارد) قراردارد، را جهت پوشش سیگنال‌های رادیویی و تلوزیونی داد.

اما اولین ماهواره مصنوعی Sputnik-1 بود که توسط شوروی در ۴ اکتبر ۱۹۵۷ شروع به کار کرد که این مسئله باعث به راه افتادن یک رقابت فضایی بین شوروی و آمریکا شد. آمریکا نیز اولین ماهواره خود را در ۳۱ ژانویه ۱۹۵۸ به فضا پرتاب کرد. بزرگترین ماهواره مصنوعی که هم اکنون به دور زمین می‌چرخد ایستگاه بین‌المللی فضایی می‌باشد.

نخستین پرتاب ماهواره توسط هر کشور

انواع ماهواره

ماهواره های  ضد سلاح 

ایم ماهواره ها که بعضی مواقع ماهواره‌های کشنده نیز خوانده می‌شوند،ماهواره‌هایی هستند که برای خراب کردن ماهواره‌های دشمن و دیگر سلاح‌های مداری و اهداف دیگر طراحی شده‌اند. که هم آمریکا و هم روسیه از این نوع ماهواره دارند.

ماهواره‌های ستاره‌شناختی

برای مشاهده فاصله سیاره‌ها و کهکشان‌ها و دیگر اشیای خارجی فضا استفاده می‌شود. 

ماهواره‌های زیستی

ماهواره‌هایی هستند که برای حمل ارگانیسم‌های زنده طراحی شده‌اند و عموماً برای آزمایش‌های علمی استفاده می‌شوند. 

ماهواره‌های مخابراتی 

ماهواره‌هایی هستند که برای اهداف ارتباط راه دور در فضا قرار گرفته‌اند. ماهواره‌های مخابراتی مدرن نوعاً از مدارهای زمین‌همگام،مولنیا (Molniya) و پایین‌زمینی استفاده می‌کنند. 

ماهواره‌های مینیاتوری 

ماهواره‌هایی هستند که دارای وزن کم و سایز کوچک به طور غیر عادی می‌باشند. طبقه بندی جدیدی که برای گروه بندی این ماهواره‌ها استفاده میشود عبارت است از:

ماهواره‌های کوچک 200 تا 500 کیلوگرم

ماهواره‌های میکرو زیر 200 کیلوگرم

ماهواره‌های نانو زیر 10 کیلوگرم

ماهواره‌های هدایت‌کننده

ماهواره‌هایی هستند که از پخش کردن سیگنال‌های رادیویی استفاده می‌کنند تا دریافت کننده‌های موبایل را در زمین فعال نمایند تا مکان دقیق آن‌ها مشخص شود. 

ماهواره‌های زمین‌شناسی 

ماهواره‌هایی هستند که برای نظارت بر محیط، هواشناسی و ساختن نقشه و... استفاده می‌شوند. 

ایستگاه فضایی 

یک ساختار ساخته دست بشر می‌باشد که برای زندگی انسان در فضای خارج طراحی شده‌است. یک ایستگاه فضایی به دلیل نقصش در نیرو محرکه زیاد یا امکان بر زمین نشستن، از انواع فضاپیماها متمایز می‌شود. 

ماهواره‌های تتر (Tether) 

ماهواره‌هایی هستند که به وسیله یک کابل که به آنها تتر (افسار) می‌گویند، به ماهواره‌های دیگر وصل می‌شوند. 

ماهواره‌های هواشناسی 

ماهواره‌هایی هستند که به طور ابتدایی برای نشان دادن آب و هوای کره زمین به کار می‌روند. 

ماهواره‌های اکتشافی و نظامی 

ماهواره‌های مشاهداتی زمین یا ماهواره‌های مخابراتی می‌باشند، که برای کاربردهای نظامی و جاسوسی مستقر شده‌اند. با توجه به اینکه از پیشرفتهای تکنولوژی ، هم برای مقاصد انسان دوستانه و هم برای اعمال ضد بشری انسان استفاده شده است. از اینرو این پیشرفت و تکامل در علوم نظامی نیز تأثیر بسزایی گذاشته است بطوریکه علیرغم ارائه خدمات  خیره کننده در بخش تحقیقات و فناوری اطلاعات ، حضور بسیار پررنگتری در علوم نظامی و امنیتی داشته اند که از آن جمله می توان به جاسوسی نوین اشاره کرد، این جاسوسی با استفاده از وسایل و دستگاه های گونانی نظیر ماهواره ها، سیستم های استراق سمع، چشم های الکترونیکی و... صورت می گیرد. به جاسوسی با استفاده از دستگاه ها و وسایل فوق ، جاسوسی فنی و الکترونیکی گویند. سازمان های جاسوسی کشورهای ابرقدرت از این دستگاه ها به تنهایی و گاهی به عنوان مکمل جاسوسان در امر به دست آوردن اطلاعات استفاده می کنند، ماهواره ها جز مهم ترین این دستگاه ها به شمار می آیند. امروزه ماهواره های پیشرفته و متنوع ، هر فعالیتی در زمین، آسمان و دریا را مشاهده و ثبت می کنند. 

انواع ماهواره های نظامی 

ماهواره‌های علمی نظامی (Military Scientific Satellite) 

تاکنون ماهواره های بسیاری در مدارهای مختلف زمین فرستاده شده است، بسیاری از این ماهواره ها در مدارهای مختلف که قرار می گیرند دچار مشکلاتی شده که بیشتر به سبب وضعیت خاص محیط رخ می دهد، عمده این مشکلات ذرات بارداری است که از خورشید ساطع می شوند. دانشمندان برای تحقیق ماهواره های علمی را ساخته و آن ها را در مدارهای مختلف زمین قرار می دهند، این ماهواره ها مجهز به سنجشگرهای الکترون، پروتون و ذرات آلفا بوده و مشاهدات علمی خود را به زمین مخابره می کنند. 

ماهواره‌های هواشناسی نظامی (Military Weather Satellite) 

پیش بینی وضع هوا در امور مختلفی مانند عملیات نظامی، پرواز هواپیماها و... امری حیاتی می باشد. به همین منظور ماهواره هایی طراحی شده اند که وظیفه اصلی آن ها ارسال منظم وضعیت جوی دنیا به مراکز تحقیقاتی و هواشناسی است. اولین ماهواره نیز (Block 4) بود که در تاریخ 16 سپتامبر 1966 توسط آمریکا به فضا فرستاده شد. 

ماهواره‌های مخابراتی نظامی (Military Communications Satellite) 

ارتباطات و مخابره پیام جایگاه ویژه ای در تکنولوژی دارد، نیروهای نظامی لازم است هر لحظه با رده های خود ارتباط برقرار کنند. با در اختیار داشتن ماهواره های مخابراتی امکان ارسال و دریافت هزاران پیام به صورت رمز شده پدید می آید. این ماهواره ها می توانند ارتباط آنی و محرمانه بین واحدهای نظامی و... در هر نقطه جهان را با رده های خود برای مثال با وزارت دفاع ایجاد کنند. اولین ماهواره مخابراتی توسط آمریکا در تاریخ 16 سپتامبر 1965 به نام (DSCS1) به فضا پرتاب شد. 

ماهواره‌های ناوبری نظامی (Military Navigation Satellite) 

جهت یابی و پیدا نمودن موقعیت لازمه هر واحد نظامی بوده که فرماندهان باید آن را فرا گرفته باشند، امروزه با کمک سیستم مکان یابی جهانی "GPS" (Global Positioning System) هر کس قادر است به راحتی موقعیت خود را در هر کجای کره زمین تشخیص دهد. سیستم مکان یابی جهانی به کمک ماهواره های ناوبری فعال است. تلاش برای نصب این سیستم از دهه 60 آغاز شد، اکنون دستگاه های مکان یابی جهانی در سایزهای مختلف (حتی سایز جیبی) در اختیار نیروهای نظامی و غیر نظامی قرار گرفته، تانک ها، هواپیماها، کشتی ها، زیردریایی ها و... قادرند به کمک این دستگاه به راحتی موقعیت خود را در هر نقطه جهان پیدا کنند، شرایط بد جوی در عملکرد این سیستم اختلال ایجاد نمی کند. همچنین با کمک این دستگاه فرماندهان نظامی موقعیت دشمن را در جبهه نبرد پیدا کرده و تدابیر لازم و مناسب را برای حمله و دفاع را در نظر بگیرند. هدایت موشک های کروز نیز از جمله وظایف این ماهواره ها است. 

وظایف عمده این ماهواره ها  

1- جهت یابی دقیق یگان های زمینی، هوایی و دریایی

2- هدایت موشک

3- پیدا کردن موقعیت دشمن (نیروها، هواپیماها و موشک ها و...)

4- کنترل رفت و آمد زمینی، هوایی و دریایی

5- هدایت تیم های جستجو و امداد و نجات

6- مطلع شدن از انفجارهای هسته ای

7- کمک به ماهواره های مخابراتی 

ماهواره‌های جاسوسی نظارت دریایی (Ocean Surveillance Satellite) 

این ماهواره ها نظارت در اقیانوس ها و دریاها را به عهده دارند، فعالیت گسترده این ماهواره ها از دهه 70 آغاز شد. 14 دسامبر 1971 اولین گروه ماهواره های نظارت دریایی آمریکا که در مرکز تحقیقات نیروی دریایی ساخته شده بود به فضا پرتاب شدند. این ماهواره ها قادرند فعالیت کلیه شناورهای دریایی و زیردریایی را کشف و به مراکز خود گزارش کنند، لازم به ذکر است ماهواره اتمی روسی کاسموس 954 که در ژانویه 1987 در شمال کانادا سقوط کرد و ماجرای جنجال داشت، از این نوع ماهواره ها بود. 

ماهواره‌های هشدار دهنده (Erly Warning Satellite) 

این نوع ماهواره ها مجهز به سنجشگرهای مختلف و حساسی است، سنجشگرهای فوق با کشف اشعه مادون قرمز ناشی از حرارت ساطع شده از موتور موشک های دوربرد می تواند شلیک این نوع موشک ها را کشف و به مرکز خود مخابره کند، اولین سری از این ماهواره ها به نام میداس مخفف تیم هشدار دهنده دفاع موشکی (Missile Defense Alarm System) در تاریخ 26 فوریه 1960 توسط نیروی هوایی آمریکا به فضا پرتاب شد. ماهواره های هشدار دهنده قادرند فعل و انفعالات اتمی را در سراسر کره زمین و به فاصله ده ها میلیون مایل در فضا تشخیص دهند. 

ماهواره‌های استراق سمع

(Electromagnetic Reconnaissance Satellite) 

این ماهواره هادر اختیار سازمان های جاسوسی قرار دارند و اطلاعات مربوط به آن ها سری است. اصول کار ماهواره های فوق به این شکل است ک در سیستم های مخابراتی سازمان های نظامی و غیر نظامی رخنه کرده و پیام های آن ها را ضبط و به مراکز زمینی خود ارسال می کنند. برخی از این ماهواره ها امکان ارتباط بین جاسوسان و سازمان های اطلاعات را برقرار می کنند، بدین طریق که جاسوسان از طریق ساعت مچی، خودکار و... که در واقع گیرنده و فرستنده می باشد با ادارات خود در سراسر دنیا تماس بگیرند. 

ماهواره‌های عکاسی (Phto Reconaissonce Satellite) 

ماهواره های فوق را می توان به جرات مشهورترین ماهواره های جاسوسی نامید. این ماهواره ها قادرند از هر نقطه مطلوب در جهان عکس بگیرند، اولین سری از ماهواره های عکاسی به نام (Samos) مخفف (Satellite And Missile Observation System) در دهه 60 کار خود را آغاز کردند، ماهواره های عکاس قادرند عکس سیاه سفید، رنگی و مادون قرمز بردارند و عکسبرداری در شب و روز تأثیر زیادی بر کار آنها ندارد. قدرت وضوح تصاویر در برخی موارد به حدی است که می توان درجه روی لباس یک فرد نظامی را دید یا نوع سلاح او را تشخیص داد.

نگارستان

• قبلی
• بعدی