نگارستان

سامانه جنگ الکترونیک

جنگ الکترونیک،اصطلاحی نظامی و بیانگر کاربرد الکترونیک و امواج الکترومغناطیس در نبردهای نظامی است و شامل ارتباطات رادیویی، ایجاد اختلال در ارتباطات رادیویی دشمن و شنود (استراق سمع) گفتگوهای دشمن است.

امروزه کاربردهای نوین دیگری مانند هدایت نفرات و موشک‌ها با استفاده از  دستگاه‌های الکترونیکی به مفاهیم جنگ الکترونیک افزوده شده‌است. دستگاه پارازیت‌انداز را میتوان نماد اصلی این مفهوم باشد که با ایجاد چگالی از انرژی در مسیر سیگنال قرار میگیرد و با افزودن نوفه (نویز) به آن، رادار را مختل می‌کند. کما اینکه  می‌توان آن را شناسایی کرد.

بکارگیری سایت‌های شنود متحرک  ، مجهز به سامانه‌های رهگیری مراقب، استراق سمع، ضبط و ثبت فرستنده‌های فعال دشمن، پخش پارازیت شنود و فریب الکترونیکی اهمیت ویژه‌ای در این‌گونه عملیات دارد. تجهیزات شنود، سامانه‌های اختلالگر، جهت‌یاب‌های مختلف، رادارها و سامانه‌های کشف و رهگیری و رمزشکن ، از لوازم یگان جنگ الکترونیک است  که می‌کوشد تحرک هر فرستنده‌ای را کشف، صدای هر گوینده‌ای را ضبط و هرگونه سامانه الکترونیکی تهدیدآمیز را نابود کنند.

چشم‌انداز و راهبردهاي نظامي و استراتژیک كشورهاي قدرتمند ، بيانگر اين واقعيت است كه نبردهاي قرن بيست و يكم مبتني بر جنگ‌هاي الكترونيكي و اطلاعاتي مي‌باشد. در حال حاضر بيش از ده درصد از كل بودجه نظامي جهان به تحقيق و توسعه‌فناوري‌ها، تكنيك‌ها و تاكتيك‌هاي حوزه نبردهاي الكترونيكي و اطلاعاتي اختصاص مي‌يابد و نتیجه این فرایند ، سبب شكسته شدن پياپي مرزهاي دانش و نیز توسعه كمي و كيفي فناوري‌ها، تكنيك‌ها و تاكتيك‌هاي جنگ الكترونيك شده است.

امروزه صاحب نظران و تدوین کنندگان راهبردهای نظامی، برنامه ریزی خود را برای جنگ در قرن بیست و یکم بر پایه جنگ های اطلاعاتی و الکترونیکی استوار کرده اند. جنگ الکترونیک ، جایگزین جنگ های خونین و خانمان برانداز یا حداقل مقدمه این جنگ ها شده است به علاوه، امروزه هدف اصلی در یک جنگ، حمله به یک ناو، هواپیما و یا اهداف زمینی نیست؛ بلکه حمله به شبکه اعصاب یا همان شبکه اطلاعات و ارتباطات دشمن می باشد. از این نظر، در جنگ های آتی سرباز، تانک و توپخانه، نقش اصلی و تعیین کننده ای را در نتایج جنگ ایفا نخواهد کرد بلکه دستگاه های هوشمند، رایانه ها و سامانه های ایجاد کننده اختلال هستند که با داشتن توانایی در ایجاد ارتباط و دریافت اطلاعات، سرنوشت نهایی جنگ را رقم خواهند زد. ماهواره های جاسوسی و مخابراتی، هواپیماهای بدون سرنشین، انواع هواپیماهای مخصوص جنگ های الکترونیکی، شبکه های فرستنده دیجیتالی و انتقال اطلاعات، در رایانه های کوچک (که قابل حمل به وسیله سرباز است) همه و همه به نحو چشمگیری بر اصول جنگ، اعم از اصل غافلگیری، وحدت فرماندهی و ... تأثیر می گذارند. آنها با نفوذ در سامانه اطلاعاتی و ارتباطی دشمن، در اولین گام، سعی در فلج کردن سامانه فرماندهی و نظارت ـ مراقبت نیروی مسلح می نماید. برای نیل به چنین قابلیت هایی، تلاش مداوم فرماندهان بر رشد و توسعه سه پارامتر اصلی عرصه نبرد یعنی بُرد ، کشندگی و شتاب، متمرکز گردیده است. در این راستا اهمیت جنگ های الکترونیک ، چه در بُعد پشتیبانی الکترونیکی و چه در ابعاد آفندی و پدافندی، بیش از هر زمانی مورد توجه جدی فرماندهان نظامی قرار دارد.

مدیریت جنگ الکترونیک

نگرش سامانه ای به جنگ ها و منازعات بشری در قالب اصول و تئوری های فرماندهی و مراقبت در بستر شبکه های عملیات هوایی، پدافند هوایی، شناسایی الکترونیکی و ارتباطی (اطلاعات و عملیات) ؛ عملیات موشک های سطح به سطح در نیروی هوایی؛ شبکه های عملیات عرشه (شناورهای سطحی و زیر سطحی) در نیروی دریایی؛ همچنین شبکه های عملیات توپخانه صحرایی، موشکی، زرهی، خمپاره اندازها و پیاده نظام در نیروی زمنی را آنچنان به ارتباطات قوی و پیچیده در اعمال هدایت، وحدت فرماندهی و کنترل های سریع، به علاوه اتخاذ تصمیم های قاطع و به موقع نیازمند کرده است که نقش تجهیزات الکترونیکی و مخابراتی را در اجرای این اصول و شیوه ها، نه تنها انکار ناپذیر می سازد، بلکه هر اقدام نظامی بدون آنها را غیر ممکن و قرین شکست نموده است.

به منظور اعمال موفقیت آمیز اقدامات جنگ الکترونیکی در زمان صلح و جنگ توسط هر نیروی مسلحی، استفاده گسترده و برنامه ریزی شده از تجهیزات الکترونیکی، که به طور مستقل انجام می گیرد (مانند رادارها و مخابرات و ...) یا به صورت همراه و جزیی از جنگ افزارهای آفندی و پدآفندی (مانند انواع هواپیماها، شناورها، موشک ها و ...) در حال رایج شدن است، که در هر حال کاربرد صحیح آنها به هر صورتی که باشد، باعث ارتقاء بُرد تجهیزات و جنگ افزارها، سرعت (شتاب)، دقت و قدرت نظامی (کشندگی) می شود و موجب می گردد تا ضمن افزایش ضریب موفقیت، مدت زمان جنگ های امروزی نیز کوتاه شود. دستیابی به چنین تحولاتی در گرواعمال مدریت مفید و موثر جنگ الکترونیکی به همراه سایر اقدامات سخت افرازی، اطلاعاتی و عملیاتی سامانة فرماندهی و کنترل نیروهای مسلح در هر کشوری می باشد .

 ارکان اصلی موفقیت در نبرد های امروزی

الف) سامانه ها وجنگ افزار های مجهز به حساسه های پیشرفتۀ جنگ الکترونیک 

ب) نیروی انسانی متخصص ، مجرد و کار آمد

ج) سامانه ی فرماندهی و کنترل پویا ، فراگیر و متناسب با تهدیدات منطقه ای و فرامنطقه ای 

 اگر چه نیروی انسانی متخصص ، توانمند و با انگیزه قادر است بسیاری ازمعادلات و محاسبات نظامی را در صحنه نبرد بر هم زند معهذا عناصر دیگری نیز برای تضمین پیروزی نیاز است. نگاهی اجمالی به جنگ تحمیلی به عنوان یک جنگ نیمه مدرن، جنگ نفت به عنوان یک جنگ مدرن، جنگ ناتو با یوگسلاوی بر سر کوزوو، جنگ های افغانستان و عراق به عنوان جنگ فوق مدرن، نقش و اهمیت مدیریت جنگ اطلاعات و جنگ های الکترونیکی را در اعمال فرماندهی و کنترل در صحنه های هوایی، زمینی و دریایی نبرد، امری پذیرفته شده و رکنی اساسی از ارکان اصلی جنگ های امروزی است ملاحظه می کنیم که در این راستا، مقوله مدیریت امواج الکترومغناطیسی نقش اصلی را بر عهده دارد.

امروزه توان عملیاتی جنگ الکترونیک (سخت افزاری و نرم افزاری) بخشی از توان رزمی نیروهای مسلح هر کشور محسوب می شود و استفاده گسترده نیروهای نظامی از سامانه های الکترونیکی و طیف امواج الکترومغناطیسی، در انواع تجهیزات و جنگ افزارها، و به کارگیری آنها در نبردهای امروزی به عنوان یک اقدام تاکتیکی (تکریوی) و راهبری محسوب می شود بطوریکه در شبکه های فرماندهی و کنترل نیروهای مسلح ، در تعیین دقیق موقعیت اهداف نظامی و استفاده بهینه از موشک های دوربرد و راهبردی، وجود سامانه های سخت افزاری، نرم افزاری و الکترونیکی در قالب حساسه های ویژه جنگ الکترونیکی جهت هدایت رباتیک و هوشمند آتش باری ، به سوی اهداف از پیش تعیین شده ، نقش و جایگاهی راهبردی و حیاتی دارد تا جائیکه  فرماندهان نظامی ، در جنگ های آتی در استفاده از جنگ افزارهای هوشمند به جای تخریب انبوه (مانند تولید انبوه کشته) ، اهداف مهم و استراتژیک  را انتخاب کنند و کاری بیش از چکاندن ماشه انجام دهند.

انواع مختلف جنگ های الکترونیک

1. سیستم هاى نظامى هشدار دهنده و شناسایى

 هشدار و شناسایى دو ماموریت کاملا مستقل اند بطوریکه مـامـوریـت سـیـسـتـم هـاى هـشـداردهـنـده  (systems detection and warning military)  جـلوگـیـرى از غـافلگیرى تاکتیکى است  اما سیستم هاى شناسایى ماموریت پیام رسانى دربـاره انـجـام یـا احـتـمـال انـجـام تـهـاجـم و مـیـزان نـزدیـکـى ، مـحـل اسـتـقـرار، حـجـم و نـوع فـعالیت و سلاح دشمن را به عهده دارند. اما ماموریت هشدار، فـراگـیـرتـر از شناسائی اسـت ؛ زیـرا عـلاوه بـر عـمـلیـات شـنـاسـایـى ، فـرآیـنـد تحلیل و اتخاذ تصمیم مناسب ، پس از دریافت اطلاعات لازم از انواع تجهیزات الکترونیک را نـیـز بـر عـهـده دارد. شـیـوه هـاى هـشـدار از گـذشـتـه تـا کـنـون دسـتـخـوش تـحـول فـراوان گـشـتـه اسـت . در جـنـگهاى قدیم از نیروهاى انسانى همچون دیدبان و از حیوانات براى شناسایى نزدیک نیروهاى دشمن استفاده مى شده است . در آستانه ورود به سـال 1914 م . اسـتـفـاده از دوربـیـن و تـلسـکـوپ و وسایل ارتباطى بى سیم و با سیم همچون ابزارهاى جنگى به صورت امرى عادى درآمد. در جـنـگ جـهـانـى اول ، نورافکن هاى شناسایى و مُنوّرها، به میزان بسیار گسترده اى به منظور مشاهده هواپیماها و نیروهاى مهاجم در شب به کار گرفته شد. چنانکه در چهارچوبى مـحـدودتـر،  تجهیزات شنیدارى مجهز به آژیرهاى ویژه نیز براى تعیین موقعیت هواپیماها بـه کار گرفته شد. در جنگ جهانى دوم اختراعاتى با تکنیک پیشرفته تر مانند رادار و وسـایـل ارتـباطى بى سیم ، به ویژه در زمینه امواج با فرکانس بسیار بالا، وارد میدان شد. به کارگیرى این تجهیزات در برترى هوایى بریتانیا تاثیرى تعیین کننده داشت. بـا ورود سـلاح اتـمـى در سـال 1945 م و تـکـثـیـر سـریـع آنها در سالهاى بعد و نیز پـیدایش موشک هاى قاره پیما، ابعاد جدیدى ظهور کرد که موجب افزایش توان غافلگیرى در جنگ شد. در این اوضاع و احوال بود که نیاز به سیستم هاى هشدار بهنگام ، افزایش یـافـت . از ایـن رو، همه توان علمى و فناورى در راستاى تامین نیازهاى نظامى بـه کـار گـرفته شد و در زمینه ساماندهى ، شناسایى و هشدار، به ویژه در ارتباط با هـواپـیـمـاهـاى جت و ملخدار، بالگرد ، زیردریایى ها، ماهواره ها و... تجهیزات متنوعى به ظهور رسید.

سـیـسـتـمـهـای هشداردهنده و شناسایی ، ابـزارهـاى گوناگونى ، مثل تلویزیون ، لیزر، شناسایى مغناطیسى و شـنـیـدارى ، دسـتـگـاه هـاى شـنـاسایى مجهز به اشعه مادون قرمز، دستگاه هاى شناسایى پـرتـوهـاى اتـمـى و تـجـهـیـزات شـنـاسـایـى شـیمیایى را به کار مى گیرد و شاهد تنوع  فراوانى بشرح زیر بوده اند:

 الف . تجهیزات شناسایى استفاده کننده از امواج الکترو مغناطیسى مانند امواج نور مرئى و امـواج نـور غـیـرمـرئى (اشـعـه مـادون قرمز و اشعه لیزر)، امواج رادار و دیگر امواج بى سیمى .

در زمینه تجهیزات دیدارى تحول جدیدى پدید آمد که در ابتکار تجهیزات دید در شـب و جـنـگ شبانه خلاصه مى گردد. در تجهیزات شناسایى مجهز به اشعه مادون قرمز نـیـز تـحـولات چـنـدى پـدیـد آمـد کـه از تـوانـایـى شـنـاسـایـى نـقـاط داغ مـثـل مـوتـور مـاشـین ، هواپیما، موشک و آتش اردوگاه ها برخوردار است . به طورى که مى تـوانـد اخـتـلاف درجه حرارت اجسام گوناگون را تمیز دهد. در زمینه رادار پیشرفتهایى صـورت گـرفـت کـه زمینه به تجهیزات شناسایى بى سیم تجهیزات گیرنده حساسى بـراى رهـگـیـرى امـواج ارسـالى بـى سـیـمـى و سـیستم هاى دریافت امواج رادارى دشمن و استنباط هشدار مناسب از آنها و تجهیزات بى سیمى جهت یاب در چارچوب فرکانس هاى بى سـیمى قابل استفاده براى شناسایى انفجارهاى اتمى که انرژى بسیار زیادى را آزاد مى کند اختراع گردید.

 ب . تجهیزات شناسایى شنیدارى براى شناسایى دشمن در زیر آب و بر فراز زمین

 ج . تـجـهـیـزات شـنـاسـایـى امواج (Geophones)

که در زمینه ره گیرى امواج صوتى عبورکننده از لایه هاى خاک و شناسایى نفوذ افراد با تجهیزات دشمن کاربرد دارد.

 د . تجهیزات شناسایى مغناطیسى (Magneometers)

که براى شناسایى اجسام بزرگ فـلزى کـه تـحـرکـاتـشـان بـر هـر نـقـطـه اى از میدان مغناطیسى زمین تاثیرگذار است . مـثـل : زیـردریـایـى هـا، کاروانهاى نظامى فرازمینى ، این تجهیزات هم به وسیله هواپیما قابل حمل اند و هم قابلیت نصب درون زمین را دارند.

 ه . تـجـهـیـزات شـنـاسـایـى تـشعشعات اتمى :

عبارت است از تجهیزات سنجش پرتوهاى حاصل از انفجارهاى اتمى . این تجهیزات در هواپیما، موشک ها و ماهواره ها کاربرد دارند.

 و . تـجـهـیـزات شـنـاسـایى شیمیایى 

این تجهیزات قابلیت شناسایى بوها و ترشحات حاصله از جسم انسان را که به میزان اندکى در فضا پخش مى شود داراست. اما برای شناسایی و هشدار بموقع خطر تجهیزات و تکنولوژیهای پیشرفته دشمن نیز ، ایـن تـجـهیزات به طور مخفیانه در میدان نبرد کار گذاشته مى شود و در حوزه فعالیتش رفت وآمد نیروهاى دشمن را شناسایى مى کند.

 الف . ساخت سامانه هاى دفاع هوایى

رکن اصلى این سامانه ها به کارگیرى رادارها در اندازه ها و اشکال گوناگون ، به کارگیرى تجهیزاتى که هواپیماهاى دوست را از دشمن و بـه ویـژه حـالت بـه کـارگـیـرى وسـایـل رادارى فـریـبـنـده  را تـمیـز مـى دهـد. از مشهورترین سامانه هاى هشداردهنده سامانه ساج (SAGE) آمـریـکـایـى و سـامـانه نادج VNADGE اروپایى کشورهاى عضو ناتو است . سامانه ژاپنى شبیه به سامانه کشورهاى عضو ناتو مى باشد. اتحاد شوروى (سابق ) نیز از سامانه شناسایى بسیار پیشرفته  پیچیده و بسیار سرى برخوردار بود.

 ب . سـامـانـه هـاى هشدار ضدموشکهاى قاره پیما

این سامانه ها در نیمه دوم قرن بیستم و پـس از تـجـهـیـز مـوشـکـهاى قاره پیما به کلاهک هاى هسته اى ، اختراع شدند. این سامانه تشکیل مى شود از شبکه هاى رادارى عظیم زمینى که امواج داراى فرکانس هاى بسیار بالا و فـوق بـالا را بـه کـار مـى گـیـرد، بـه پـیـمـایـش آسـمـان اقـدام و اجـرام در حال پرواز در آن را دنبال مى کند. این سامانه به وسیله شبکه هاى رادارى ویژه شناسایى فـوق خـط دیـد پـشـتـیـبـانـى مـى شـود کـه از تـوان شـنـاسـایـى مـوشـکـهـاى در حـال حـرکـت در طـبـقـات بـالاى جـو بـرخـوردار است . نیز ماهواره هاى مجهز به دستگاه هاى شناسایى مادون قرمز آنها را پشتیبانى مى کند.

 ج . ساماندهى و هدایت ضدموشکهاى قاره پیما

این سامانه ها از سامانه هاى پیشین ، پیچیده ترند و شـامـل سـامـانـه هـاى هـشـدار و تـعیین هدف هاى خاص آنها مى باشد. این سامانه از شبکه رادارى بـزرگـى تـشـکـیـل مـى گـردد کـه مـامـوریتش تعیین مسیر درگیر شدن با هدف و بـازشـناسى هدف هاى حقیقى از هدفهاى کاذب و چیرگى بر اقدامات پدافندى الکترونیک است .

 د . سامانه پى گیرى اجرام فضایى

این سامانه ها برای پیگیری ماهواره ها طراحى شده اند و رادارهایى گوناگون با اندازه هایى بسیار بـزرگ را در خـدمت دارند. ویژگى عمده این سامانه ها سرعت در انجام عملیات تعقیب و نیز تـوان تـعـقـیب چند شىء به طور همزمان است . به منظور افزایش کارآیى آنها تلسکوپ هایى روى آنها نصب گردیده که ماموریتشان انجام تعقیب دیدارىِ ماهواره هایى است که در مدارهاى به نسبت پایین پیرامون زمین در حال حرکت اند.

 و . سامانه های شـنـاسـایـى جـوى

در ایـن نـوع شناسایى ، انواع هواپیما،هلى کوپتر، هواپیماى بدون سـرنـشـین ، سکوهاى پرنده ، ماهواره و موشک به کار گرفته مى شود و براى بالا بردن کارآیی این تـجـهـیـزات در مـامـوریـت هـاى شـنـاسایى ، آنها را به انواع سیستم هاى شناسایى مانند تـجـهیزات دید در شب ، تجهیزات شناسایى مغناطیسى و دستگاه هاى شناسایى انفجارهاى اتمى مجهز مى سازند.

 ه . سامانه هاى شناسایى نفوذ دشمن و دفاع از پایگاه ها و تاسیسات نظامى

 2. تـجـهـیـزات فـرمـانـدهـى و کـنـتـرل 

(Command and control equipment)

 این تجهیزات بر فناورى کامپیوتر مبتنى است که در خدمت نیروهاى مسلح قرار مى گیرد و در مـامـوریت هاى فراوانى جایگزین افراد مى گردد: برخى از آنها اطلاعات را از سیستم هاى شناسایى دریافت و به منظور محاسبه و تعیین دقیق اماکن فعالیت دشمن و شناخت نوع و جـهـت ایـن فـعـالیـت آنـهـا را تـنـظـیـم و تـحـلیـل مـى کـنـنـد. در هـمـیـن حـال کـامـپـیـوتـرهاى دیگرى به انتشار و دریافت امواج رادارى اقدام مى کنند و به منظور تـعـیین سرچشمه فعالیت ، با در نظر گرفتن توپوگرافى زمین ، با استفاده از داده هاى دستگاه هاى شـنـاسـایـى ، مـخـتـصـات هـدف را تـعـیـیـن مـى کند، آن گاه فرمان لازم را به دستگاه هاى اتـومـاتیکى که کارشان تعیین سمت و اجراى آتشبارى است صادر مى کند. خلاصه این که عـمـلیـات تـبـدیـل اطـلاعـات و داده هـاى سـیـسـتـم هـاى هـشـدار بـه فـرامـیـن روشـن و قـابـل اسـتـفاده ، مقدمه ورود به میدان جنگ الکترونیک است و مغزهاى الکترونیک بخش لاینفک آنـهـا مـحسوب مى گردد. ابرقدرتها سخت در تلاشند تا سیستم ها و تجهیزات پیشرفته اى تولید کنند که بتواند نوع و مشخصات سلاح هایى را که باید بر ضد هدف هاى معین بـه کـارگـیـرى شود تعیین کنند، به طورى که بتوان آنها را در مقیاس گسترده و نیز در سطوح به نسبت پایین نظامى (مثل فرماندهى لشکرها و تیپ ها) به کار گرفت.

 3. سیستم هاى ناوبرى Navigational equipment

 هماهنگ با سیستم هاى پیشین ، تجهیزات ناوبرى نیز ناگزیر باید ارتقا مى یافت و دقت هـدف گـیـرى سـلاح هاى گوناگون تضمین مى گردید. بسیارى از تجهیزات در راستاى اهداف ناوبرى و به کارگیرى آنها در ناوهاى فضایى و دریایى و انواع سلاح ها ارتقا یافت و در این فرآیند سیستم هاى زیر اختراع شد:

 الف . سـیـسـتم هاى ناوبرى و هدایت الکترونیک چشمى با استفاده از فناورى تلویزیون 

مثل بمب هاى هواپیماهاى آمریکایى ((وال آى )) Walleye و هابوس Habos که هر دوى آنها بـه وسـیـله سـیـسـتـم تـلویـزیـونـى هـدایـت مـى شـود. نـحـوه عـمـل بـه ایـن صـورت اسـت که خلبان هدفى را که روى صفحه تلویزیون نصب شده در نـوک بـمب درست مقابل هدف قرار گیرد، آن گاه به طور خودکار به سوى هدف شلیک مى کند.

 ب . سـیـسـتـم نـاوبـرى و هـدایـت الکـتـرونـیـک مـجـهـز به لیزر

مانند بمب هاى هواپیمایى هوشمندSmart Bombsآمریکایى هدایت شونده به وسیله اشعه لیزر. در این روش از دو هـواپیما استفاده مى شود. هواپیماى اول پرتو لیزر را به سوى هدف موردنظر هدایت مى کـنـد و هـواپـیـمـاى دوم بـمـبى را که در پى نور منعکس شده از اشعه لیزر حرکت مى کند، شلیک مى کند.

 ج . تـجـهـیـزات نـاوبـرى و هـدایـت الکـتـرونـیـک مـجـهـز بـه اشـعـه مـادون قـرمـز

مـثـل سـیـسـتـم مـوشـکـى زمـیـنـى ـ هـوایـى سـام ـ 7 شـوروى (سـابـق ) کـه بـه وسـیله نفر حـمـل مـى گـردد و بـه طـرف اشـعه مادون قرمز منبعث از موتورهاى هواپیما هدف گیرى مى شود.

 د. تـجـهـیـزات هـدایـت رادارى 

مـثـل سـیـسـتـم رادار ((سـکـاى سـپوت )) Sky Spot Radar آمـریـکـایـى ، ایـن سـیـسـتـم بـه یـک مغز الکترونیک که مى تواند پس از دریافت اطلاعات مـربـوط بـه هدفى معین ، هواپیما را با دقت بسیار بالا به سوى آن هدف هدایت کند مجهز اسـت . ایـن در حـالتى است که فعالیت خلبان به حوزه اطلاعات دریافتى از رادار مذکور محدود بوده باشد.

 4. ارتباطات الکترونیک

 ارتـبـاطـات الکـتـرونـیـک تـشـکـیل مى شود از دستگاه هاى ارتباطى باسیم و بى سیم به شـکـل ویـژه کـه در ایـجاد ارتباط میان تجهیزات فوق الذکر و سلاح هاى متعلق به آنها و فـرمـاندهى تاکتیکى و استراتژیکى از اهمیت ویژه اى برخوردار است . با آن که این نوع از ارتـبـاطـات در گـذشـتـه شـنـاخته شده بود، طبیعت جنگ الکترونیک پیشرفت دستگاه هاى الکترونیک را به منظور وصول به هدف هاى زیر قطعى ساخت.

اطـلاعـات از مـنـابـع مـربـوط بـه پـایـگـاه هـاى فـرمـانـدهـى و کـنـتـرل بـه مـنـظـور اتـخـاذ تـصـمـیـم و عـکـس العـمل مناسب و پخش آنها در میان سلاح هاى گوناگون در حال تعامل با هدف . این امر موجب پیدایش شبکه هاى ارتباطى بسیار پیچیده اى گشت که از پایگاه هاى تقویت و انتقال ارتباطات و شبکه هاى ماهواره اى نظامى براى زیر پوشش قرار دادن همه کره زمین برخوردار بود.

 فـناورى جنگ الکترونیک 

ابزارهاى الکترونیک در جنگ هاى جدید به صورت اصلى ترین ابـزارهـاى تـسـلط بر نیروها و سلاح ها در میان ارتشهاى متخاصم درآمده است . به طورى کـه بـدون وجـود ابـزارهـاى الکـتـرونیک لازم ، حصول پیروزى براى آنها میسر نیست . با تـوجـه بـه تـعـریـفـى کـه از تـجـهـیـزات الکـتـرونـیـک بـه عـمـل آمـد، روشن مى شود که این ابزارها به طور اصولى در موارد زیر به کار گرفته مـى شـود:

1. دسـتـیـابـى به اطلاعات موجود در میدانهاى نبرد، به عبارت دیگر اقدام به انـجـام مـاءمـوریـت هـاى شـناسایى به وسیله تجهیزات شناسایى و تجهیزات نظامى.

2. تـسـلط بـر سـلاح ها و نیروها با به کارگیرى سیستم هاى هشدار و تجهیزات فرماندهى کنترل و نیز تجهیزات ناوبرى و هدایت.

از آنـجـا کـه بـرخـى از این تجهیزات ویژگى شناسایى شدن دارند به این معنا که به محض استفاده از آنها جایگاه و کدهایشان شناسایى مى گردد؛ مانند دستگاه هاى بى سیمى و رادارى کـه امـواج الکـتـرومـغـنـاطـیـسـى قابل دریافت انتشار مى دهند. و دستگاه هایى که پـرتـوهـاى غیرقابل دید با چشم منتشر مى کنند (مانند اشعه مادون قرمز و لیزر) اما امکان مـشـاهـد آنـهـا بـا وسـایـل مـنـاسـب مـمـکـن اسـت ، عـلوم کـاربـردى وسـایـل ضـد آنـهـا را بـه کار مى گیرد تا کارآیى آنها را کاهش دهد و این به نوبه خود مـوجـب پـیشرفت countermeasures گشته که هدف آنها شناخت ویژگى هاى شناسایى شوندگى و شناسایى وسایل و لوازم الکترونیک دشمن گشته است . مانند شناخت ویژگى هـاى شـنـاسـایـى شـونـدگـى رادار هـمـچـون فـرکـانـس امـواج نـاقـل ، نمایش ضربان در ثانیه ، میانگین تکرار ضربان در ثانیه ، میانگین چرخش آنتن یـا مـیـانـگـیـن پـیـمـایـش آنـتـن در یـک دقـیـقـه ، مـکـان رادار، شـکـل و حجم آنتن و ساماندهى رادار. هدف این کار تعیین پایگاه هاى تجهیزات الکترونیک و تـحـلیـل ویژگى هاى آنها براى دریافت اطلاعات لازم از نیروهاى دشمن است تا بتوان از این راه وسایل لازم را براى مقابله با او تدارک دید. از ویـژگـى هـاى بـرجـسـته این تجهیزات ضدالکترونیک ، سرى بودن فعالیت آنهاست . زیـرا ایـنـهـا مـثـل ـ تـجهیزات ارسال بى سیمى و رادارى ـ دستگاه هایى هستند که در هنگام دریافت پیام قابل شناسایى نیستند.

ایـن تـجـهـیـزات چند ویژگى دیگر نیز دارند مثل وسعت میزان شناسایى ، سهولت جابه جـایـى ـ بـه طـورى کـه مـى توان آن را در نقاط بسیار و دور از دشمن نصب کرد ـ ثبات و انـعـطـاف پـذیـرى در گردآورى اطلاعات و عدم اتکاى این تجهیزات به اوضاع جوى . از مهمترین تجهیزات ضدالکترونیک مورد استفاده به موارد زیر مى توان اشاره کرد:

 الف . تجهیزات قابل حمل زمینى مثل تجهیزات شناسایى بى سیمى و رادارى زمینى .

 ب . تجهیزات قابل حـمـل فـضـایـى ، مـانـنـد تـجـهـیـزات شـنـاسـایـى بـى سـیـمـى و رادارى قابل حمل به وسیله هواپیماهاى شناسایى .

 ج . تـجـهـیـزات قـابـل حـمـل دریـایـى ، مـانـنـد تـجـهیزات شناسایى بى سیمى و رادارى قابل حمل به وسیله یگان هاى دریایى .

 د . هواپیماهاى بدون سرنشین Drones که از زمین براى هدایت مى شود.

 ه . اطـلاعـات حـاصـل از بـه کـارگـیـرى نـیـروهـاى جـاسـوس مـجـهـز بـه وسایل اطلاعاتى قابل حمل .

 به مقتضاى پیشرفت دائم فناورى نظامى ، موضوع تنها به مجادله اراده ها میان اقدامات و ابـزار الکـتـرونـیـک بـا اقـدامـات و تـجـهـیـزات ضـدالکـترونیک محدود نمى گردد، بلکه عـامـل تـازه اى بـه ایـن درگـیـرى وارد گـشـتـه کـه هـدف آن افـزایش اقدامات و تجهیزات الکترونیک در راستاى مقابله با اقدامات و تجهیزات ضدالکترونیک است . به عبارت دیگر ارتش ها توانسته اند اقدامات و تجهیزات ضدالکترونیکElectronic countermeasures - counter را اخـتـراع کـنند که برخى جنبه سلبى دارند و برخى دیگر جنبه ایجابى .

تقسیم بندی عوامل سلبى 

 الف . اقدامات استتار الکترونیک 

که به نوبه خود به دو گونه اقدام تقسیم مى گردد.

1. اقـدامـات اخـتـفـاى بـى سـیـمى ؛ اقداماتى که به منظور اختفاى فعالیت ارتباطات بى سـیـمـى انـجـام مـى گـیرد، مثل به کارگیرى تلگراف رادیویى با تجهیزات کدنویسى پـیـچیده در ارسال و دریافت ؛ به کارگیرى تجهیزات ارتباط بى سیمى در محیط جانبى انـفـرادى (B.S.S) در شـبـکـه هـا و رادارهـاى بـى سـیـمـى ؛ بـه کـارگـیـرى حـداقـل مـمـکـن قـدرت خـرج در پـیـام بـى سـیـمى براى برقرارى ارتباط؛ به کارگیرى تـجـهـیـزات بـى سـیـمـى بـا بـرد بـسـیـار کـوتـاه در سطح گروهان ها و دسته ها یا در ارتباطات نزدیک ، همانند تشکیلات دریایى و فضایى و به کارگیرى آنتن هاى رادیویى ، براى هدایت ارتباط در جهت دلخواه ؛ ارسال به منظور گرفتن فرصت شناسایى جایگاه ؛ سایت هاى ارسال از دشمن و مانور به وسیله فرکانس ها و شبکه هاى بى سیمى.

 2. اقـدامات اختفاى رادارى ؛ شامل اقدامات امنیتى که براى استتار پرتوهاى رادار انجام مى گـردد. مـانند محدود ساختن زمان فعالیت رادارها که موجب کاهش فرصت دریافت پرتو آنها مى گردد و در نتیجه تعیین مفاهیم آنها و شناخت جایگاهشان از این طریق ؛ تعیین منطقه امنیتى یـا بـه کـارگـیـرى آنـتـنـى مـشـابـه هـنـگـام فـعـالیـت رادار بـه مـنـظـور کنترل ، هماهنگى یا آزمایش آنها، تهیه جداول فعالیت رادار با در نظر گرفتن عدم تکرار روزانـه ، هـفته گانه یا ماهانه براى فاصله هاى فعالیت ؛ کاهش شمار سایت هاى رادارى پـرتـوزا در یـک مـنـطـقـه ؛ بـه کـارگـیـرى آنـتـنـى مـشـابـه یـا انـتقال سایت هاى رادار به بیرون از منطقه شناسایى الکترونیک دشمن در هنگام تمرینات جـنـگـى ؛ روشـن کـردن سایت هاى رادار با کمترین نیروى خرج ممکن به طورى که بتواند هـدفـهـاى شـنـاسـایـى مـورد نـظـر را بـه انـجـام بـرسـانـد و در عـیـن حـال تـعـیـیـن دقـیـق مواضع آنها از سوى جاسوسى الکترونیک دشمن ممکن نباشد و دشمن در شناخت فرکانس هاى ثابت سایت ها و راه هاى کنترل دوباره این فرکانس ها گمراه شود.

 چـنـیـن کـارى از راه تـغـیـیـر فـرکـانـس امـواج رادارى ناقل و تغییر میانگین ضربان ها و تغییر انواع رقمها و کدها و قرار دادن سایت ها در زیر پـوشـش هـاى ویـژه یـا ارتـفـاعات ممکن مى گردد، مشروط به این که به میزان شناسایى رادارى و مـانـور و گـسـتـرش در بـه کـارگـیـرى جـایـگـاه هـاى تـبـادل کـنـنـده و پرهیز از روشن کردن رادارها در هنگام اجراى اقدامهاى استتار تاکتیکى یا دیـده شـدن هـواپـیـمـاهـاى شـنـاسـایـى دشـمـن یـا در زمـان تـمـرکـز یـافـتـن سـایـت ها در مـحـل هـاى جـابـجایى و سرى نگهداشتن دستگاه هاى رادار یا فرکانس هایى جز در عملیات تهاجمى به کار گرفته نمى شود،

ب . اقدام هاى فریب الکترونیک 

عـبـارت از سـلسـله اقـدامـهـایـى است که هدف آن به کارگیرى منظم پرتوها و امواج وسـایـل الکـتـرونـیـک دوسـت بـراى گـمـراه سـاخـتـن دشـمـن نـسـبـت بـه شـکـل واقـعـى تـجـمـع نـیـروهـا و اهـداف بـه ویـژه در اثـنـاى عملیات جنگى مى باشد. از مشهورترین شیوه هاى فریب الکترونیک به موارد زیر مى توان اشاره کرد: وضع قوانین انـعـطـاف نـاپـذیـر بـراى بـه کارگیرى تجهیزات الکترونیک در حین آماده باش عملیات جـنـگـى بـه مـنـظـور اسـتـتـار نیروها ـ در هنگام عملیات ـ و ایجاد این توهم در دشمن که در مـواضـع و نـیـروهـاى خـودى هیچ گونه تغییرى صورت نگرفته است ؛ تنظیم تجهیزات الکـتـرونـیـک در راسـتـاى دادن اطـلاعـات غـلط به نیروهاى اطلاعاتى دشمن درباره اوضاع نـیـروهـا، مـراکـز فـرمـانـدهـى ، پـایـگـاه هـاى رادارى خـودى و وانـمـود کـردن تـجـمـع وسـایـل الکـتـرونـیـک نـیـروهـاى عـمـل کـنـنـده در مـنـاطـق عـمـلیـاتـى ثـانـوى ؛ ایـجـاد اخـتـلال در شـبـکـه هـاى مـخابراتى دشمن با القاى فرامین و آموزشهاى گمراه کننده - این شـیـوه در هنگامى به کار گرفته مى شود که دشمن وقت کافى براى تعیین صحت و سقم آنها را نداشته باشد.

 عـوامـل ایـجـابـى 

اقـدامـهـا و ابـزارهـایـى هـستند که به هدف ایجاد آشفتگى در تجهیزات الکـتـرونـیـک دشـمـن و یـا نـابـودى آنـهـا بـه کـار گـرفـتـه مـى شـونـد؛ و در مـوارد ذیل خلاصه مى گردند:

 1. اقـدامات پارازیت و فریب الکترونیک

هدف از این اقدام ها استتار هدف هاى حقیقى از راه ایـجـاد اخـتـلال در تـجـهـیـزات ارسـال پیام دشمن و صفحه نمایش تجهیزات رادارى آن به صورتى ویژه است . از جمله این اقدامات موارد زیر است :

 الف . پـخـش امـواج با قدرت بالا به صورت پیوسته بر روى امواج مورد استفاده دشمن به طورى که آنها را به طور کامل از کار آنها از طریق تجهیزاتى که هواپیماها به طور مـعـمـول حـمـل مـى کـنـنـد، امـکـان پـذیـر نـیـسـت . چـه بـسـا کـه مـوج ارسـال دشـمـن شـناخته شده نیست و در این حالت انجام عملیات پارازیت در حوزه همه امواج صـورت مـى گـیـرد. بـه مـنـظـور پـرهـیـز از عـمـلیـات اخـتـلال ، رادارهـا اقـدام بـه تـغـیـیـر امواج خود مى کنند. این موضوع بر اهمیت ویژه سرعت انـتقال امواج مثل اقدامات ضداختلال مى افزاید؛ و این نیز به نوبه خودش منجر به ساخت تجهیزاتى گردیده که مى تواند امواجش را با هر ضربانى تغییر دهد.

 ب . اخـتـلال از طـریـق مـحـو، بـه ایـن تـرتـیـب کـه تـجـهـیـزات اختلال همه امواج را از راه ایجاد اختلال کوتاه مدت بر روى هر یک از امواج محو و این کار را به طور متناوب تکرار مى کنند.

 ج . اخـتـلال از طـریـق تـکـرار: در ایـن روش دسـتـگـاه هاى خودى رمزهاى دشمن را دریافت و فـرکـانـس هاى مشابهى را پخش مى کنند که به دشمن اطلاعات غلط مى دهد، یا چنان مداخله مى کنند که در پاسخگویى به فرکانس ها تاءخیر ساده اى صورت گیرد و موجب فریب دشـمـن شـود. بـراى مـقـابـله بـا ایـن نـوع اخـتـلال از رمـزهایى استفاده مى شود که تغییر فـرکـانس هاى آنها از برنامه مشخصى پیروى مى کند به طورى که تقلید از آنها ناممکن است .

 د . افشاندن شمار فراوانى نوار فلزى در فضا به منظور ایجاد نوعى ((غبار الکترونیک )) کـه مـشاهده هواپیما از میان آنها دشوار مى گردد. چنین کارى از طریق پایه هاى ویژه اى کـه بـه وسیله هواپیما حمل مى گردد انجام پذیر است . معایب این شیوه در این خلاصه مى شـود کـه ایـن نـوارهـا بـه سـرعـت در دنـبـال هواپیما آشکار مى گردد و علاوه بر آن امکان تشخیص آنها از هواپیما نیز به دلیل اختلاف سرعت آنها وجود دارد.

 ه . کاستن از کارآیى رادارها از طریق مواد داراى خاصیت انعکاسى ضعیف یا استفاده از نقشه هـایـى کـه بـه مـیـزان بـسـیـار انـواع ویـژه اى از روغـنـهـایـى کـه تـوان جـذب امـواج الکترومغناطیسى را دارا هستند.

 و . بـه کـارگـیـرى وسـایـل گمراه کننده گرمازا در مقابله با تجهیزاتى که داراى اشعه مـادون قـرمز هستند؛ مانند پرتاب بالون یا فورانهاى گرمایى به منظور گمراه سازى موشکهاى ضدهواپیمایى هدایت شونده به وسیله پرتو مادون قرمز.

 2. نابودسازى وسایل الکترونیک

هدف از این کار آن است که تجهیزات الکترونیک دشمن پـس از تـعـیـیـن جـایـگـاه آنـهـا، بـا بـه کـارگـیـرى وسـایـل شـنـاسـایـى الکـتـرونـیـک و دیـگـر روشـهـاى مـعـمـول نـظـامـى مـورد حـمـله قرار گیرد. از سوى دیگر سلاح هاى تاکتیکى پیشرفته اى اختراع شده که خود هدایت کننده به سوى هدفهاى رادارى هستند، مانند موشک (شرایک) که پـرتـوهـاى مـنـبـعـث از آنـتن رادار را دریافت مى کند و آن را براى هدایت خودش به کار مى گیرد و هدف را نابود مى سازد.

وسـایـل و تـجـهـیـزاتـى کـه تـا ایـن جـا از آنـها سخن گفتیم ، یعنى همان ابزارى که جنگ الکـتـرونـیک را ممکن ساخته است ، در شمارى از رویارویى هایى که پس از جنگ جهانى دوم انـجـام گـرفـت بـه کـار گـرفـتـه شـد. ایـن مـیـادیـن کـارآیـى و ضـعـف و محدودیتهاى این وسایل و تجهیزات را آشکار ساخت . از نمونه هاى این جنگ مى توان به جنگ الکترونیک در ویتنام و جنگ الکترونیک در خاورمیانه اشاره کرد.

 5 . جنگ سرد الکترونیک

بـه مـجموعه عملیاتهاى تجسسى الکترونیک دستگاه هاى اطلاعاتى دولتها در هنگام جنگ و صلح ، جنگ سرد الکترونیک گفته مى شود.

الف . پـرتـاب بـالونـهـاى حامل دستگاههاى جاسوسى روى خاک یک کشور به منظور تصویربردارى از مؤ سسه هاى نظامى و صنعتى از آن جمله است. ایـن رویـداد از آغـاز ایـجـاد تحولى بزرگ در ابزار و راه هاى گردآورى اخبار و اطلاعات پـرده بـرداشـت . پـس از آن بـا فـنـاورى پـیـشـرفـتـه روز وسـایـل گـونـاگـونـى در زمـینه هاى الکترونیک و فعالیتهاى جاسوسى و ضدجاسوسى اخـتـراع شـد. از آن جـمـله هـواپـیـمـاى شـنـاسـایـى آمـریـکـا U-2 بـود کـه در سـال 1960 در آسمان شوروى ساقط گردید. در حادثه سفارت آمریکا در 1960 نـیـز جاسوس هاى روسى گفت وگوهاى دفتر سفارت آمریکا در مسکو را به وسیله دستگاه هـاى الکـتـرونـیـکـى شـنـود کـردنـد. در سـال 1968 کـشتى جاسوسى بى سیم آمریکایى پـیـوبـل (Pueble) بـه وسـیـله جمهورى دموکراتیک خلق کره به اسارت درآمد و ساخت کشتى جاسوسى لیبرتى از نمونه هاى دیگر بود.

امـروزه مـشـهـور است که هواپیماها و ماهواره هاى جاسوسى متعلق به دستگاه هاى اطلاعاتى دولتـهـاى بـزرگ ، نـه تـنـهـا در زمـان جـنـگ ، بـلکـه در زمـان صـلح نـیـز فـعـال هـستند و اطلاعات موردنظرشان را درباره تاءسیسات نظامى ، صنعتى ، اقتصادى ، مـحـصـولات زراعـى ، جارى شدن سیلاب ها، مناطق و خشک سالى و دیگر اطلاعاتى که آنان رابـه ارزیـابـى وضعیت اقتصادى و نظامى کشورهاى موردنظرشان کمک مى کند، گرد مى آورنـد، و مـى کـوشـنـد تـا بـر پایه این اطلاعات به حساسیت هاى سیاسى آن کشور پى ببرند.

دسـتـگـاه هـاى جاسوسى ، متناسب با توان و امکاناتشان ، انواع ابزارهاى الکترونیکى را بـراى دریـافـت اطـلاعـات سـرّى مـورد نـظـرشـان بـه کـار مـى گـیـرنـد. از مـهـم تـریـن وسایل الکترونیک به الف . وسایل قابل حمل زمینى مانند تجهیزات شناسایى بى سیمى و رادارى زمینى .

ب . وسایل قابل حمل فضایى مانند تجهیزات شناسایى بى سیمى و رادارى و تجهیزات تصویربردارى با اشعه مادون قرمز قابل حمل به وسیله هواپیماها یا ماهواره هاى نظامى .

ج . تـجـهـیـزات قـابـل حـمـل دریـایـى ؛ مـثـل تـجـهـیـزات شـنـاسـایى بى سیمى و رادارى قابل حمل به وسیله یگانهاى دریایى اعم از نظامى یا تجارى .

د . هـواپـیـمـاهـاى جـاسـوسـى بـدون سـرنـشـین Drones که از زمین به وسیله دستگاه هاى کـنـتـرل از راه دور زمـیـنـى control Remote بـراى شـنـاسـایى مواضع دشمن هدایت مى شوند.

ه . جـاسـوسـى بـا بـه کـارگـیـرى مـامـوران سـرى مـجـهـز بـه تـجـهـیـزات شـناسایى قـابـل حمل و ابزار و وسایل جاسوسى پیشرفته اى که براى ماءموریتهاى گوناگون و در انـدازه هـاى مـخـتلف ساخته شده است . از ویژگى هاى این تجهیزات ارزان بودن قیمت و سـادگـى آمـوزش آنـهـا در مـقـایـسـه با تجهیزات جاسوسى سابق الذکر است ؛ که از مهم ترین آنها موارد ذیل است :

1. تجهیزات جاسوسى الکترونیک از گفت وگوهایى که در مکانهاى پیچیده در جریان است.

الف . مـیـکـروفـونـهـاى بـى سـیـم : ایـن مـیـکـروفـون هـا تـجـهـیـزات ارسـال پـیـام بـى سـیـمى کوچکى هستند که در قالب هاى گوناگونى استتار مى شوند. انـدازه هـاى آنـهـا از انـدازه یـک پـاکـت سـیـگـار تـا یـک تـمـبر پستى در نوسان است . این وسـایـل بـه مـیـکـروفـون هاى حساسى براى ضبط صدا و نیز باطریهاى خشک کم حجمى مـجـهـز هـسـتـند که آنها را با نیروى برق براى مدت ده تا صدها ساعت شارژ مى کند. این مـیـکروفون ها مخفیانه به وسیله جاسوس ها در آنها به وسیله دستگاه هاى پیام گیر مجهز بـه مـوج اف .ام FM کـه در اتـاق مـجـاور و یـا در سـاخـتمانى در فاصله ده تا صدها متر متناسب با نوع و توان در دستگاه مورد استفاده کار گذاشته مى شود دریافت مى گردد.

ب . مـیـکـروفـون هـاى بـاسـیـم : ایـن مـیـکـروفـون هـا بـه طـور مـعـمـول دسـتـگـاه هـاى کـوچـکـى هـسـتـنـد و بـراى آن کـه جـلب تـوجـه نـکـنـنـد بـه شـکـل هاى گوناگونى ساخته مى شوند. میکروفون استتار مى شود و به وسیله یک سیم بـرق نـازک کـه جـلب تـوجـه نـمـى کـنـد بـه دسـتـگـاه ضـبـط صـوت مـتـصـل مـى گـردد. سـپس ضبط صوت در همان اتاق یا اتاق مجاور کار گذاشته مى شود. گـاهـى نـیـز از ضـبـط صـوت هـاى خـودکـار اسـتـفـاده مـى گـردد کـه بـا قـطـع و وصـل صـدا بـه طـور خودکار روشن و خاموش مى شود VoiceActivated . البته این امر نیازمند نیروى برق فراوان است .

ج . ضـبـط صـوت هـاى مـجـهـز بـه مـیـکـروفـون هـاى بـسـیـار حـسـاس ؛ کـه بـا وصـل و قطع صدا به کار مى افتد و خاموش مى شود. جاسوس ها این میکروفون ها را به هنگام گفت وگو با اشخاص موردنظر درون اتاق یا در لباس خودشان جاسازى مى کنند.

تجهیزات جاسوسى از طریق گفت وگوهاى تلفنى

الف . تـجـهـیـزات بى سیم تغذیه کننده از تجهیزات تلفن ؛ آن عبارت است از تجهیزات فـرسـتـنـده بـسـیار کوچکى به اندازه یک قوطى کبریت به منبع نیروى برق نیاز ندارد، بلکه برق مورد نیازش را به صورت دایم از خود خط تلفن دریافت مى کند. این دستگاه در داخـل یـا خـارج دسـتـگـاه تـلفـن بـه سـیـسـتـم آن وصـل مـى شـود و از ایـن طـریـق پـیـام هـاى دریـافـتـى را بـه وسـیـله خـطـوط بـى سـیـم مـتـصـل بـه دسـتـگـاه دریـافـت مـجـهـز بـه مـوج اف ام در فـاصـله 2500 مـتـرى انتقال مى دهد.

در ایـن شـیـوه شـخـص کـنـتـرل کـنـنـده بـایـد شـمـاره تـلفـن تـحـت کنترل را به وسیله تلفن خارجى از فاصله اى هر چه دورتر بگیرد. در این حالت تلفن زنـگ نـمـى خـورد؛ و گـیـرنـده شـمـاره هـمـه گـفـت وگـوهـاى داخـل اتـاق را مـى شـنـود. دسـتـگـاه تـلفـن ، بـدون آنـکـه هـیـچ یـک از حـاضـران داخـل اتـاق مـتـوجـه شـونـد، در واقـع بـه مـیـکـروفـون سـیـمـى تبدیل مى گردد.

ب . جـایـگـزیـن سـازى دکـمـه هـاى دسـتـگـاه تـلفـن بـا دسـتـگـاه دیـگـرى کـه از نـظـر شکل به طور کامل مشابه آن است اما به تجهیزات بى سیمى مجهز مى باشد.

ایـن دسـتگاه همه مکالمه ها را تا حدود صد متر انتقال مى دهد و به باطرى هم نیازى ندارد. چـرا کـه از بـرق خـود دسـتگاه تلفن تغذیه مى کند. امواج ارسالى این سیستم به وسیله دستگاه پیام گیر مجهز به اف .ام FM دریافت مى گردد.

تجهیزات ضبط سرى مکالمات

الف . میکروفون بى سیم 

عبارت است از دستگاه فرستنده کم حجمى که جاسوس در جـیـب خـود مـى گـذارد. این دستگاه میکروفون روکش داده اى دارد که در شکاف دکمه لباس جـاسـوس جـا مـى گـیـرد و بـه وسـیـله یـک نـوار الکـتـریـکـى ظـریـف به درون لباس او انـتـقـال مـى یـابـد. ارسـال پـیام از طریق یک دستگاه دریافت مجهز به موج اف ام FM تا مـسـافـت 300 مـتـرى انـجـام مـى گـیـرد؛ و پـیـام هـاى ارسـالى را مـى تـوان از طـریـق اتصال دستگاه دریافت به یک دستگاه ضبط صوت ، ضبط کرد.

ب . کـیـف هـاى دسـتـى ویـژه

کـیـف هـاى دسـتـى ویـژه اى وجـود دارد کـه بـه دسـتـگـاه ضـبـط و ارسـال مـجـهـز است و مى توان آن را از طریق دکمه اى مرکب در نزدیک دست نگهدارنده در داخل کیف کار گذاشت و پس از آن در حال قفل بودن کیف آن را به کار گرفت.

ج . دستگاه هاى ارسال بى سیم مخصوص تعقیب اتومبیل ها

در این جا دو نوع دستگاه وجود دارد: داخلى و خارجى.

 دسـتـگـاه تـعـقیب داخلى

دستگاه فرستنده کوچکى است که مى توان آن را در پایین موتور اتـومـبـیـل کـار گـذاشـت کـه بـا روشـن شـدن سـویـچ اتـومـبـیـل دسـتـگاه نیز اقدام به ارسال پیام کند. این دستگاه ها آهنگ هاى بریده بریده اى تـولیـد مى کنند که فرکانس آنها از 200 تا 1000 واحد در یک یا دو ثانیه (CPS) در نـوسـان اسـت . امـا دسـتـگـاه تـعـقـیـب خـارجـى : دسـتـگـاه پـیـشـرفـتـه اى اسـت مـتـشـکـل از مـنـبـع انـرژى و آنـتـن فـرسـتـنـده . ایـن دسـتـگـاه داخـل آهـن ربـایـى قـرار دارد کـه بـه هـر یـک از فـلزات زیـر مـاشـیـن مـحـکـم مـى چـسبد؛ و اصـول کـار آن مـشـابـه دسـتـگاه هاى پیشین است . پیام هاى ارسالى این دستگاه به وسیله دسـتـگـاه گـیـرنـده مـجـهـز بـه اف ام FM مـوجـود در اتومبیل هاى تعقیب کننده قابل دریافت است . نیروهاى کارشناس در شرایط عادى مى توانند اتـومـبـیـل را در مـنـطـقـه اى بـه قـطـر 5/1 مـایـل در داخـل شـهـرهـا و 14 مایل در مناطق باز و صحرایى ، تعقیب الکترونیکى کنند.

دستگاه هاى جاسوسى مکالمات خارجى

عـمـلیـات شـنود گفت وگوهایى که در بیرون اتاق ها و اماکن بسته صورت مى گیرد، از جـنـبـه تـکـنـیـکـى بـسـیـار دشـوار و در بـسـیـارى از مـوارد بـى حاصل است . تنها شمار اندکى از دستگاه هاى الکترونیکى است که در این زمینه آن هم اغلب در امـاکـن تـشـکـیـل کـنـفـرانس ها و همایش هاى عمومى به کار گرفته مى شود. دستگاه هاى مـتـخـصـص جـاسوسى میکروفون هاى هدایت شونده اى دارند که مى توان آنها را به سوى تـجـمـع هـایـى بـه فـاصـله چـنـد صـد مـتـر هـدایـت و سـخـنـان ردوبـدل شـده در آنـجـا را دریـافـت کـرد. اما خارجى محدود است . بر برخى از مشکلات مى تـوان بـا بـه کـارگـیرى میکروفون هاى حساس بى سیمى و استتار آنها در جسم سگهاى آموزش دیده به منظور نزدیک شدن به منابع گفت وگو و گرفتن آنها به وسیله دستگاه هـاى دریـافـت کـنـنـده فـایـق آمـد. نـیز این میکروفون ها را مى توان در لباس کودکان کار گذاشت ؛ همان شیوه اى که در خلال اشغال فرانسه توسط آلمان نازى در جنگ جهانى دوم به کار گرفته شد.

 اقدامات ضدجاسوسى الکترونیک

همان گونه که وسایل الکترونیکى فوق الذکر براى دست یابى به اطلاعات سرى ، در چـارچـوب جـنـگ سـرد الکـتـرونـیـک ، اخـتـراع گـردیـد، وسـایـل الکترونیکى ضد آنها نیز به منظور حفاظت از سرى بودن گفت وگوها و اطلاعات مـهـم و از مـیان بردن زحمت دریافت آنها به وسیله نیروهاى دشمن اختراع گردیده است . این اقدام ها دو جنبه دارد: سلبى و ایجابى . از جمله اقدام هاى سلبى به موارد زیر مى توان اشاره کرد:

الف . اسـتـتـار بـى سـیـمـى

عـبـارت اسـت از اقـدامـاتى که با هدف استتار فعالیت ارتباطات بى سیمى انجام مى پذیرد؛ مانند استفاده از تایپ کننده تله تایپ Teleprinter بـا دسـتـگـاه هـاى کـد پیچیده در ارسال و دریافت و استفاده از آنتن هاى هدایت شونده براى هـدایت پیام هاى بى سیمى در جهت موردنظر به کار گرفته مى شود. مانند سیستم رله ى بـى سـیـمـى relay Radio، ارسـال در سـایـه و یـا زیـر پـوشـش پـایـگـاه ارسال قوى بى سیمى ، ارسال براى مدت محدود و کوتاه ، و با هدف جلوگیرى از تعیین جـهـت بـه وسـیـله دسـتـگـاه هـاى دشـمـن و جـلوگـیـرى از کـشـف محل سایت هاى ارسال بى سیمى یا جلوگیرى از شنود بى سیمى آنها به وسیله دشمن .

ب . اسـتـتار رادارى

عبارت است از اقداماتى که به منظور ج . فریب الکترونیک ؛ و آن عـبـارت از سـلسـله اقـدام هـایـى اسـت کـه بـه مـنـظـور بـه کـارگـیـرى وسایل الکترونیکى خودى براى گمراه سازى دشمن انجام مى گیرد. از شیوه هاى این نوع فـریـب ، ایـجـاد قـوانـیـن سـخـت بـراى بـه کـارگـیـرى وسـایـل الکـتـرونـیـکـى به منظور استتار فعالیت هاى نیروهاى خودى و نیز تنظیم فریب الکـتـرونیکى به منظور اقدام دشمن به دریافت علامت هاى منظمى که متضمن اطلاعات غلط و بـه زعـم او درست مى باشد. اما اقدام هاى ایجابى ، مجموعه وسایلى است که هدف آن کشف وسـایـل جـاسـوسـى الکـتـرونـیـک دشـمـن یـا نـابـودى و یـا ایـجـاد اخـتـلال در آنـهـا و یـا بـه کـارگـیـرى وسـایـل از کـارانـدازى آنـهـاست . از مهم ترین این وسایل مى توان به موارد زیر اشاره کرد:

الف . دسـتـگـاه هـاى الکـتـرونـیـکـى کـه وجـود مـنـابـع ارسـال بـى سـیـمـى دشـمـن را شـنـاسـایـى مى کند؛ و آن عبارت است از دستگاه هاى سنجش فـرکـانـس هـاى بـى سیمى شامل بلندگو یا عقربه هایى که مى توان از طریق آنها به وجود دستگاه هاى پیام پى برد و آنها را از کار انداخت . نیز مى توان دستگاه هاى مشابهى را براى تفتیش اتاق هایى که گفت وگوهاى سرى در آنها انجام مى شود، به کار گرفت .

ب . دستگاه هاى اختلال بى سیمى و رادارى ! و آن عبارت است از دستگاه هایى که با پخش امـواج پـارازیـت در فـضـا، دسـتـگـاه هـاى بـى سـیـم یـا رادار دشـمـن را دچـار اخـتـلال مـى کـنـد. نـیز مى توان دستگاه هاى ویژه اى را به کار گرفت که در اتاقها کار گـذاشته مى شوند و از آنجا امواج اختلال روى میکروفون هاى بى سیمى که براى شنود گـفـت وگـوهـاى سـرى داخـل اتـاق هـا بـه کـار گـرفـتـه مـى شـود، ارسـال گـردد. ایـن نـوع دسـتـگـاه هـا قـدرت ایـجـاد اخـتـلال در دسـتـگـاه هاى باسیم جاسازى شده در اتاق ها و دستگاه هایى را که ج . دستگاه هـاى حـفظ سرى بودن گفت وگوهاى تلفنى ؛ و آن دستگاه هایى است که مى توان آنها را بـه خـط تـلفـن وصـل کـرد و دسـتـگـاه هـاى احـتـمـالى مـتـصـل شده به آن را از کار انداخت . همین طور دستگاه هاى دیگرى وجود دارد که به منظور تـقـطـیـع مکالمات به دستگاه تلفن وصل مى شود Scramblers. کار این دستگاه بریده بـریـده کـردن مـکـالمـات است به گونه اى که نامفهوم گردد. در این حالت لازم است نزد شـخـصـى که گفت وگو رابا طرف دوم انجام مى دهد دستگاه دیگرى از این نوع باشد که گـفـتـه هـا را به وضعیت اولیه بازگرداند. از ویژگى هاى دستگاه هاى تقطیع مکالمات ایـن اسـت کـه چـنـدیـن کـد داردو مى توان هر کدام از آنها را انتخاب کرد و به منظور سرّى بودن هرچه بیشتر مکالمات روز دیگر آن را تغییر داد.

بخشهای مختلف جنگ الكترونیك 

بخشهای مختلف جنگ الكترونیك عبارتند از : ESM ، ECM ، ECCM ، سلاحهای ضد تشعشعی. مطابق این دسته بندی، EW بصورت كلاسیك چنین طبقه بندی می شود :

 - اقدامات پشتیبانی الكترومغناطیسی (ESM) كه بخش گیرنده EW است.

- اقدامات ضد الكترونیكی (ECM) شامل اخلال، خاشاك (chaff) و فلیر (شعله زن) است كه به منظور مختل كردن سیستمهای راداری، مخابرات نظامی و سلاحهای جستجوگر گرما به كار می روند.

- اقدامات ضد ضد الكترومغناطیسی (ECCM) كه شامل تمهیداتی است كه در طراحی و عملیات سیستمهای راداری و مخابرات نظامی در نظر گرفته میشود تا با اثرات ECM مقابله كند.

سلاحهای ضد تشعشع (ARW) و انرژی هدایت شده (DEW) بخشی از EW محسوب نمی شدند با اینكه ارتباط تنگاتنگی با EW دارند. آنها در قسمت سلاحها قرار می گرفتند.

در سالهای اخیر زیر بخشهای جنگ الکترونیکی در بسیاری از کشورها مجددا تعریف شده اند. در حال حاضر تعریفهای پذیرفته شده در NATO عبارت اند از :

- پشتیبانی جنگ الکترونیکی (ES) که همان ESM پیشین است.

- حمله الکترونیکی EA که همان ECM پیشین را در بر میگیرد با این که سلاحهای ضد تشعشع و هدایت شده انرژی نیز به آن اضافه شده اند.

- حفاظت الکترونیکی (EP) که همان ECC, پیشین است.

ESM یا ES با مباحث جاسوسی سیگنالی (SIGINT) شامل جاسوسی مخابراتی مباحث (COMINT) و جاسوسی الکترونیکی (ELINT) کاملا تفاوت دارد، اگر چه تمام این به دریافت پیامهای ارسالی دشمن مربوط می شود. این تفاوتها که با افزایش پیچیدگی سیگنالها روز به روز نامشخصتر می شوند. مربوط به مقتضیاتی است که با توجه به آنها پیامهای ارسالی دشمن دریافت می شوند.

جنگ الکترونیکی شامل EP یا ECCM پیشین، EA یا ECM پیشین + سلاحهای ضد تشعشع و سلاحهای انرژی هدایت شده، ES یا ESM پیشین است.

-COMINT سیگنالهای مخابراتی دشمن را به منظور گرفتن اطلاعات جاسوسی از سیگنالهایی که حامل این اطلاعات هستند، دریافت می کند.

-ELINT سیگنالهای غیر مخابراتی دشمن را به منظور تعیین جزئیات سیستمهای الکترومغناطیسی دشمن دریافت میکند تا بتواند اقدامات الکترومغناطیسی را برای آنها تدارک ببیند. بنابراین سیستمهای ELINT معمولا مقادیر زیادی داده را در مدت زمانهای طولانی جمع آوری میکنند تا بتوانند تحلیلهای مفصلی ارائه دهند.

-ESM/ES از طرف دیگر این قسمت سیگنالهای دشمن (اعم از مخابراتی و غیرمخابراتی) را، با هدف انجام اقدامی عاجل بر روی این سیگنالها و یا سلاحهای مرتبط با این سیگنالها، جمع آوری میکند. سیگنال دریافتی را میتوان مختل کرد و ای اطلاعات دست نخورده را به بخشی با قابلیت پاسخی مرگبار ارجاع داد. سیگنالهای دریافتی را میتوان جهت اطلاع از موقعیت محل استفاده کرد که شامل شناسایی نوع و محل نیروهای دشمن، سلاحها، یا امکانات الکترونیکی او میشود. سیستمهای ESM/ES بطور عمده داده های سیگنالی بسیاری را جمع آوری می کند تا بتواند میزان کارایی بالایی را با پردازشهای کمتری تامین کند. سیستمهای ESM/ES بطور عمده مشخص میکنند کدام یک از گسیلگرهای شناسایی شده در حال کار هستند و موقعیت آنها کجاست.

نگارستان

• قبلی
• بعدی