نگارستان

صندلی اجکت خلبان

شاید برگ برنده جنگها، کمیت و کیفیت تسلیحات نظامی به لحاظ  داشتن قابلیتهای فراوان در میزان انهدام و دقت هدف گیری اهداف و همچنین تکنولوژی های پیشرفته بکار رفته در آن باشد. اما آنچه میتواند این قابلیتهای بالقوه را اجرایی کند نیروی انسانی قابلی است که در کنار تخصص و دانش در اثر تجربه جنگهای یزرگ و خطرناک آبدیده نیز شده باشد که در کوران این نبردها شجاعت را نیز خواهد آزمود. از اینرو در بخش نظامی هم انسانهای خارق العاده ای هم حضور داشته و دارند که با اختلافی زیاد نسبت یه سایرین، سرآمد رسته خود هستند که اگر به تاریخ مراجعه کنیم و نبردهای جهان را ورقی بزنیم صرف نظر از اصول اخلاقی به انسانهای بزرگی برمی خوریم که در رسته خود نابغه بوده اند که از آن جمله میتوان به هانس رودل، اریش هارتمن، آدولف گالاند، هاینریش هیملر و ژنرال اروین رومل از فرماندهان قهار و توانای جنگ جهانی دوم یاد کنیم که در صحنه های نبرد، برگرداننده ورق جنگ بوده اند یا از فرماندهان و خلبانان غیرتمند ایرانی همچون شهید عباس دوران، شهید  یاسینی و بسیاری دیگر از شهدا و جوانان لایق این مرز و بوم میتوان یاد کرد که برای حراست از خاک ایران زمین با رشادت جنگیدند و جان خود را فدای میهن کردند یا هنوز در حال خدمت به سرزمین مادری هستند. آیا وجود چنین سرمایه ها و نخبه هایی در ارتش هر کشور سبب نمی شود که برای داشتن قدرت عمل و دست بالا در نبردها با استفاده از نبوغ آنها، برای مراقبت از جان آنها تمهیداتی اندیشید. یقینا پاسخ آری است و به همین علت در بخش نظامی و مشخصا بخش هوانوردی سعی شده است که چنین اقداماتی انجام شود که در این مطلب از سایت نگارستان قصد داریم یکی از این تجهیزات را حضورتان معرفی کنیم.

صندلی اجکت خلبان

Ejection Seat یا صندلی اجکت سامانه ای است که از آن برای نجات خلبان یا سایر سرنشینان یک هواپیما نظامی در موقعیت اضطراری استفاده میشود. در بیشتر طراحی‌ها، انفجار ماده منفجره و یا پیش‌رانش فضایی صندلی خلبان را به بیرون پرتاب می‌کند. پس از خروج خلبان، بوسیله چتر (هوانوردی) فرود می‌آید.هدف صندلی پرتاب به بیرون زنده نگاه داشتن خلبان است. خلبان تقریبا شتابی معادل ۱۰ تا ۱۲ برابر شتاب گرانشی (۱۱۷ تا ۱۳۷ متر بر مجذور ثانیه) تجربه می‌کند. صندلی‌های غربی معمولا شتاب کمتری بر خلبان تحمیل می‌کنند. در دهه ۶۰ و ۷۰ میلادی، تکنولوژی شوروی اغلب شتابی معادل ۲۰ تا ۲۲ برابر شتاب گرانشی ایجاد می‌کردند. شکستگی ستون مهره‌ها اثر جانبی این سیستم هاست.

تاریخچه ساخت

ایده صندلی پرتاب به بیرون یا صندلی‌پَران، برای اولین بار در ذهن کاپیتان جیمز مارتین(James Martin) در سال 1934، زمانی که شرکت هواپیما سازی مارتین-بیکر را بهمراه کاپیتان والنتین بیکر(Valentine Baker) تاسیس میکرد، خطور کرد و سپس در سال 1944 اولین مطالعات خود را برای بررسی امکان تولید صندلی‌پَران انجام داد و ساخت آنرا کلیک زد که اولین آزمایش عملیاتی صندلی های ساخته آنها در سال 1946 صورت گرفت. آقای برنارد لینچ (Bernard Lynch) در تاریخ 24 ژولای 1946 با یک فروند هواپیمای گلستر متئور (Gloster Meteor) در ارتفاع 8000 پایی بر فراز فرودگاه چلگروو (Chalgrove Airfield) در آکسفورد شایر (Oxfordshire) انگلستان و با سرعت 320 مایل در ساعت (510 km/s) اولین تست واقعی صندلی اجکت را انجام داد. از آن تاریخ به بعد، بیشتر هواپیماهای غربی مجهز به صندلی های ساخته این شرکت میباشند و آخرین نمونه صندلی های پرتابی آنها در جنگنده F-35 استفاده شده است بطوریکه محصولات این کارخانه تاکنون جان بیش 7338 خلبان از 93 نیروی هوایی مختلف جهان را نجات داده است. لازم به ذکر است که این شرکت اکنون توسط فرزندان دو قلوی آقای جیمز مارتین اداره میشود که هر دوی آنها مهندس هستند.

مکانیسم انجام اجکت

سیستم eject معمولا زمانی صورت می پذیرد که دیگر هیچ شانسی برای ادامه پرواز وجود نداشته باشد و نجات جان خلبان در اولویت باشد. این سامانه به این صورت عمل می کند که خلبان در اولین مرحله باید پوشش شیشه ای یا کاناپی هواپیما را از سر راه بردارد که برای این منظور در اطراف شیشه مواد منفجره مخصوص پیش بینی شده است که پس از کشیدن طناب مخصوص کاناپی از هواپیما جدا شده و سپس خلبان کلید eject را فشار می دهد تا راکتهای نصب شده در زیر صندلی خلبان را در مدت 1.8 ثانیه به ارتفاعی بالغ بر 100 متر پرتاب نماید. شرایط پرش باید طوری باشد که خلبان به صورت عمودی از هواپیما به بیرون پرتاب شود، در غیر اینصورت ممکن است در اثر پائین بودن هواپیما با زمین اصابت کند. چتر خلبان داخل همان صندلی که خلبان با آن پرتاب میشود، قراردارد. اگر ارتفاع هواپیما از سطح دریا در هنگام اجکت کمتر از 5 کیلومتر باشد بعد از اجکت، صندلی از خلبان جدا شده و خلبان با چتر خود پایین می آید ولی اگر بیشتر از این فاصله باشد چون مقدار اکسیژن موجود در هوا برای تنفس خلبان کم است باید از کپسول اکسیژنی که در صندلی قرار دارد استفاده کند. به همین علت صندلی موقع اجکت از خلبان جدا نشده و تا ارتفاع زیر5 کیلومتری همراه خلبان است. مقدار اکسیژن موجود در کپسول برای تنفس ده دقیقه خلبان کفایت میکند.

صندلی پرتاب شونده

eject Seat یا همان صندلی پرتاپ شونده، دقیقآ مانند چتری است که چتربازان موقع پرش از هواپیما از آن استفاده می کنند. این چتر که البته مجهز تر از نوع چتر بازان است در زیر صندلی خلبان تعبیه شده است و کمر بند های ایمنی صندلی در حقیقت بند های همان چتر است که خلبان قبل از پرواز و بعد از نشستن روی صندلی آن را از روی شانه های خود عبور داده و به قلاب های صندلی وصل می نماید. صندلی پرتاب شونده فقط مخصوص هواپیماهای نظامی است و در هواپیماهای مسافربری تعبیه نمی شود. وقتی هواپیمای نظامی مورد هدف قرار می گیرد یا اینکه به دلایل نقص فنی هواپیما تعادل خود را از دست می دهد و خلبان بعد از این که مطمئن می شود که هیچ امیدی به حفظ هواپیما نیست با فشار دادن یک دکمه یا کشیدن دستگیره پرتاب یا استفاده از هردو مورد در برخی سامانه ها، با فشار به بیرون پرتاپ می گردد و به دنبال آن چتر به طور اتوماتیک باز شده و جان خلبان را نجات می دهد.

در هنگام اجکت برای یک لحظه فشاری بیش از 18G+ به بدن انسان وارد می آید که اگر خلبان ملبس به لباس های آنتی جی(جی سوت) نباشد قطعاً فرد در همان دم به دلیل افت کلی فشار خون (اختلاف فشار خارج بدن و عروق) جان خواهد سپرد. در ضمن، در بعضی مواقع، اجکت به صورت ناقص صورت می گیرد و ممکن است قسمتی از بدن خلبان به کابین برخورد کند (مانند شکستگی دست خلبان شهید محمود خضرایی به دلیل برخورد با کابین هنگام خروج اضطراری از هواپیما). در ضمن خلبان باید برای اجکت حتماً سرهای خود را تقریباً تا میان پاهایش بیاورد تا گردن او در هنگام اجکت از جا کنده نشود. یکی از خلبانان F-15C که حین تمرین در خلیج مکزیک، با سرعت 1.5 ماخ و در حالی که نوک هواپیما به سمت زمین بود بیرون پرید و از 23 نقطه دچار شکستگی شدید شد. البته عمل ایجکت تبعات بعدی را برای خلبان ایجاد می کند. بیشتر ایجکتها به علت فشاری که به کمر یا گردن خلبان وارد می کنند باعث آسیب دیدگی می شوند ولی اگر سرعت و حرکت جنگنده در حد نرمال باشد، یعنی سرعت آن بیشتر از 700 یا 800 کیلومتر و در حال سقوط سریع نباشد، ایجکت کم خطرتر انجام می شود.

برخی صندلی های پرتاب شونده مثل نوعی که در میگ29 یا 31 به کار برده شده طبق ادعای سازنده یعنی شرکت زوزدای روسیه، می تواند در هر ارتفاع و سرعتی، جان خلبان را نجات دهد، البته مشروط به اینکه خلبان از لباس و کلاه مخصوص ضدفشار که شبیه به لباس و کلاه فضانوردی است، استفاده کرده باشد.

سیستم صندلی های ساخت شرکت مارتین - بیکر که روی اکثر جنگنده های آمریکایی تابحال نصب شده است ایمن ترین در نوع خود است. همچنین جنگنده، بمب افکن های آمریکا مجهز به سیستم هوشمند تشخیص و تغییر مناسب و متناسب پرتاب اضطراری خلبان به خارج (Pilot Ejection) گردیده اند که این سیستم با تشخیص موقعیت هواپیما نسبت به زمین اقدام به تنظیم موقعیت و جهت شلیک راکت های صندلی خلبان کرده و بدین ترتیب امکان خطر را برای خلبان کاهش میدهد. بطور معمول شلیک راکت ها و پرتاب صندلی به سمت بالا و عمودی انجام میشود. حتی زمانی که چاشنی های انفجاری محفظه کاکپیت عمل کرده و در پوش جدا و صندلی خارج میشود اگر بال هواپیما بر زمین عمود باشد، تغییر جهت شگفت انگیز در جهت حرکت راکت ها باعث میگردد باز هم خلبان عمود بر زمین به سمت بالا پرتاب شود که در زمان کوتاه موجود، نقش حیاتی در سلامت خلبان و دور شدن کافی از محل خطر و انفجار هواپیما در آسمان یا هنگام برخورد با زمین را ایفا میکند.

تجهیزات همراه صندلی اجکت

1. غذا به اندازه سه روز

2. شکلات

3. یک کلت

4. یک کلت منور

5. یک قایق بادی مخصوص دراپ در آب

6. یک قلاب ماهیگیری

7. یک دستگاه شبیه کباب پز برای طبخ غذا

8. یک پودر مخصوص دراپ در آب برای فراری دادن کوسه ها

9. بسته کمک های اولیه

10. چاقوی معروف و بسیار تیز MC1 با قابلیت بریدن مفتول فلزی  

11. آینه برای علامت دادن در روز

12. یک تشک بادی برای محافظت از بدن خلبان هنگام دراپ در جنگل

13. قرص تصفیه آب

• قبلی
• بعدی