قدرت زرهی آلمان درجنـگ جهانی دوم
قدرت زرهی ارتش آلمان نازی در طول جنگ جهانی دوم، فراز و نشیب های فراوانی داشت که از یکسو با فرماندهی بی نظیر ژنرال اروین رومل ملقب به روباه صحرا با حملات برق آسا و سریع خود به ارتش ارواح معروف شده بود و در آغاز جنگ، نبرد بصورت کاملا یک طرفه به نفع آلمان ها در جریان بود و از سویی دیگر با برتری کمی و کیفی ارتش زرهی متفقین در ادامه جنگ، وضعیت به ضرر آلمان نازی تغییر یافت.
منحنی موفقیت های آلمان در طی جنگ جهانی دوم با منحنی وزن تانکهایش نسبتی معکوس دارد. پیروزی ورماخت در لهستان و فرانسه عمدتا توسط تانکهای سبک Panzer-1 و Panzer-2 به دست آمد. در این مرحله از جنگ، بیش از سه چهارم تانکهای آلمان را این گونه تانکها تشکیل می دادند.
پس از سال1942، درحالیکه سیمای شکست در چهره ورماخت ظاهرمی شد، تانکهای سنگین تایگر در تابستان سال1942 و پانتر در بهار سال1943، در صحنه نبرد پدیدار شدند. در سال1944، هنگامی که شکست ماشین نظامی آدولف هیتلر سراسری و قطعی شده بود، تانکهای سنگینی مانند کینگ تایگر و یادتایگر وارد معرکه شدند که این امر، دو دلیل داشت که اولین آنها خارجی بود.
در سالهای 40-1939 دشمنان آلمان، بسیار بد مسلح شده بودند، تانک هایشان بسیار سبک بود و بد تجهیز شده بودند و از همه بدتر اینکه توسط دشمنان آلمان به درستی به خدمت گرفته نشدند. وضعیت سلاحهای ضدتانک در آن دوران وخیم بود اما پنج سال بعد، وضعیت دشمنان آلمان دگرگون شده بود.
هزاران دستگاه تانک چونان سیلی از خط تولید کارخانه های متفقین به صحنه نبرد سرازیر شدند. در مقابل هر تانکی که آلمان تولید کرده بود، متفقین 5 یا 6 دستگاه تانک ساختند. برتری عددی به تانکها محصور نشد و به تمام گوشه و کنار صحنه های نبرد سرایت پیدا کرد.
اما دلیل دوم داخلی بود، بسیج کارخانجات در آلمان، تازه در ابتدای سال1943 شروع شد. بین اولین سال جنگ تمام عیار (1940) تا آخرین سال جنگ (1944) تولید تانکهای متوسط و سنگین بیش از ده برابر شد. یعنی تولید سالانه تانک از 1359 دستگاه به 17318دستگاه رسید.
این افزایش بسیار کم حجم، ولی بالاتر از آن دیر انجام شد. شاید آلمان می توانست پایین آمدن پرده را به تاخیر اندازد اما دیگر بختی برای پیروزشدن نداشت. هیتلر ادعا می کرد که با نیروی اراده به پیروزی می رسد اما هنگامی که می توانست تغییری بوجود آورد دچار فقدان اراده شد.
تانکهای سبک
سابقه تانکهای سبک در آلمان، به قبل از جنگ جهانی دوم بازمی گردد. تانک Panzer-1 به عنوان یک تانک آموزشی طراحی شد و قبل از روی کارآمدن رژیم نازی سفارش داده شده بود. تانک Panzer-2 را فقط برای پر کردن فاصله ای که از تاخیر برنامه تولید تانکهای متوسط بوجود آمده بود، ساختند. در ابتدای جنگ هر دو مدل منسوخ شده بودند و این امر قبلا در جنگ داخلی اسپانیا ثابت شده بود. اما، هنوز این تانکهای سبک بودند که آلمانها را به موفقیت در برابر دشمنانی که اسما قدرتمندتر از خودشان بودند مانند B-1 فرانسوی و 7-TP لهستانی رساندند. در اثر اشتباهات فرماندهان متفقین تانک های آنان به جای اینکه در مکانهای حساس میدان نبرد متمرکزشوند، به سادگی ناپدید شده بودند.
با وجود کوششی که برای به روزکردن تانکهای سبک آلمانی شد، ادامه تولید آنها به وسیله ارزش عملیاتی آنها در نبرد توجیه نمی شد. این امر تا سال1942 که تولید تانکهای سبک متوقف شد، ادامه داشت. البته ساخت بعضی از مشتقات Panzer-2 حتی تا سال 1944 نیز ادامه یافت.
تانکها متوسط
در حقیقت، بار اصلی نبرد بر دوش این گونه تانکها قرار گرفت. تانکهای سنگین در جبهه آلمان اغلب غیر معمول بودند. در آغاز جنگ، اسب بارکش زرهی آلمان نه Panzer-3 و Panzer-4 بلکه تانکهای Panzer-35و Panzer-38 بودند که ورماخت آنها را با اشغال بدون خونریزی چکسلواکی به غنیمت گرفت.
این تانکها یک چهارم تانکهای موجود در سالهای 41-1940 را تشکیل می دادند. با اینکه تسلیحات و زره آنها کمی سبک بود، قابل اعتماد بودنشان از نظر فنی باعث شد که بی فایدگی آنها خنثی شود. آلمانها مدتها پس از آنکه آنها را از خطوط مقدم عقب کشیدند (انتهای سال1941)، تولید بدنه آنها را برای نصب تعداد زیادی از سلاحها ادامه دادند.
در سال1939، تانک متوسط Panzer-3 نقش ضد تانک داشت. Panzer-4 که سنگین تر و گران قیمت تر بود، نقش ضدپیاده نظام را برعهده گرفت. سلاح های آنها منعکس کننده وظایفشان بود. Panzer-3 توپی با سرعت دهانه بالا داشت درحالیکه Panzer-4 گلوله های سنگین تری شلیک می کرد. داستان بر اساس نقشه پیش می رفت تا آنجا که تی-34 روسها وارد کارزار شد. برای مدتی بیش از یک سال، آلمانها باید به وسیله یک شکارچی تانک می جنگیدند که توپ آن نمی توانست در زره دشمن اصلی خود نفوذ کند. طویل کردن پی در پی لوله توپ، نتوانست مشکل Panzer-3 را حل کند. عاقبت، Panzer-3 ادعای ضدتانک بودنش را کنارگذاشت و توپ ضدنفر Panzer-4 را برداشت.
Panzer-4 اما، توپ کوتاهش را با یک توپ بلندتر و با سرعت دهانه بالاتر، تعویض کرد. از بخت خوش، بدنه Panzer-4 ثابت کرد که می تواند افزایش پی درپی وزن را که نیازهای زمان جنگ تحمیل می کرد، به خوبی تحمل کند. وزن آن از Panzer-4D یعنی اولین مدل که به تولید انبوه رسید تا Panzer-4G، آخرین مدل، یک سوم اضافه شد و حداکثر زره آن از 35 به 80 میلیمتر افزایش یافت. در انتهای جنگ، هنوز هم Panzer-4، تانک استاندارد لشکرهای زرهی آلمانی بود.
تانکهای سنگین
تانک تایگر تماشایی ترین و اولین تانک سنگین آلمانی بود که وارد گود شد. تایگر سنگین وزن بود درحالیکه تحرک بالایی داشت. زره آن و بالاتر از زره توپ 88 میلیمتری اش تایگر را در برابر هر دشمنی روئین تن کرده بود. این برتری تقریبا تا پایان جنگ که در جبهه شرق، تانک استالین و در جبهه غرب، تانک پرشینگ تعادل کیفی را برقرار کردند، باقی ماند.
آلمان ها گمان می کردند که تولید تانکهایی به ارزش 4 یا 5 برابر تانکهای دشمن می تواند با اولین مدل تایگر به موفقیت بیانجامد. اما با تولید کمتر از 1500 دستگاه، این روش برای رسیدن به پیروزی کفایت نمی کرد. مدل بعدی تایگر-2 یا کینگ تایگر در آگوست 1944 یعنی دو سال پس از تولید تایگر، عرضه شد.
کینگ تایگر کاملا به صورتی افراطی دارای ازدیاد وزن بود. توپ آن قویتر و زره آن قطورتر شده بود ولی تحرک تانک بکلی از دست رفته بود. کمتر از 500 دستگاه از آنها تولید شد. هر دو مدل دارای یک نقطه ضعف مشترک شکنندگی فنی بودند که معادله 5 به 1 را برهم می زد.
این هیولاها، مملو از خرابی بودند تا جاییکه برای آسیب رساندن به آنها نیازی به تانکهای دشمن نبود. تلفات در اثر اشکالات فنی، قبلا در اولین تهاجم تایگرها اتفاق افتاده بود و بعدها تا پایان جنگ نیز ادامه یافت.
پانتر نیز از نظر فنی مشکل داشت اما می توان آن را به لقب بهترین تانک جنگ جهانی دوم مفتخر کرد. وزن آن سه چهارم اولین نمونه تایگر بود ولی زره جانبی ضعیف تری داشت. زره آن در جلو ممتاز بود و توپ آن در قدرت فقط اندکی از توپ تایگر ضعیف تر بود. بالاتر از همه، پانتر تانکی چالاک بود. سرعت آن با T-34 برابر بود درحالیکه وزن آن یک سوم بیشتر از T-34 و دو برابر Panzer-4 بود. سیستم تعلیق آن برگرفته از یک سکوی آتش ممتاز بود. پانتر احتمالا بهترین نامزد برای برقرار کردن معادله 5 به 1 بود. به هر حال با تعداد کمی که از پانتر تولید شد (5000 دستگاه) اما پانترمی توانست فقط بخشی از برتری عددی متفقین را جبران کند.
شکارچی های تانک و توپهای هجومی
آلمانها برای اولین بار در تاریخ زرهی توپهای هجومی به زبان آلمانی اشتورمگشاتز را ابداع کردند. آنها با جمع آوری تانکهایشان در لشکرهای زرهی ، پیاده نظام را از پشتیبانی تانکها محروم ساختند. پس، یک توپ را بر روی بدنه های زرهی بدون برجک قرار دادند تا نقش پشتیبانی پیاده نظام را با آتش مستقیم برعهده گیرد.
اولین نمونه ها در تهاجم به فرانسه تجربه ای موفقیت آمیز داشتند. قیمت آنها از یک تانک واقعی کمتر بود و می توانستند توپی سنگین تر را نسبت به یک تانک، حمل کنند. در همان زمان شکارچی های تانک پانزریاگر نیز در صحنه ظاهر شدند. یکبار دیگر گردآوری تانکها، پیاده نظام را بدون یک سلاح موثر ضد تانک گذاشته بود. توپهای کلاسیک ضدتانک، تحرک کافی نداشتند و قدرتشان کم بود. پس این عقیده پاگرفت که توپهای ضدتانک را بر روی بدنه تانکها نصب کنند.
اولین کوشش پانزریاگر-1، عملکردی ضعیف داشت. یک توپ ضدتانک 47 میلیمتری ساخت چک را بر روی بدنه یک Panzer-1 نصب کردند. دو نوع شکارچی تانک دیگر نیز ساخته شدند تا اینکه به علت ظهور تانکهای T-34 و کاوی در جبهه شرق، اوضاع بحرانی شد. این دو دشمن جدید می توانستند در برابر هر توپ ضدتانک آلمانی تاب بیاورند.
توسعه تانکی برای مقابله با این تهدیدات، زمان زیادی می برد و برای حل این مشکل نیاز به راه حلی فوری بود. در حقیقت، دوراه حل وجود داشت. یا توپهای هجومی وظایف خود را به منازعه با تانکها گسترش دهند و یا اینکه نسل تازه ای از شکارچی های تانک عرضه شود.
توپ هجومی جدید، اشتورمگشاتز-3اف بود که به سرعت با اشتورمگشاتز-3جی جایگزین شد. توپ کوتاه 75 میلیمتری اولی با توپی بلندتر و با سرعت دهانه بیشتر تعویض شد که می توانست در زره T-34 و کاوی ها نفوذ کند. توپهای هجومی تا انتهای جنگ، تحت این شکل جدید باقی ماندند.
اما مشکل این بود که چون برجکی وجود نداشت و خود توپ امکان چرخش زیادی نداشت، به ناچار نشانه گیری توپ توسط چرخش بدنه انجام می شد. قیمت پایین توپهای هجومی این مشکل را جبران کرد. درحالیکه تولید Panzer-3 در آگوست1943 متوقف شد، تولید بدنه های آن برای ساخت توپهای هجومی تا پایان جنگ ادامه یافت.
برای مقابله با تهدیدهای زرهی، هر بدنه تانکی را برای نصب توپهای ضدتانک موجود بکاربردند. این امر ردیف گوناگونی از ماردرها را بوجود آورد. تقریبا 3000 دستگاه از 6 مدل مختلف ماردر که سه نمونه از آنها در اصل فرانسوی بودند، ساخته شد. دو نوع توپ بر روی ماردرها نصب شدند که یکی از آنها در اصل روسی بود. بدین گونه هشت زیرگروه از ماردرها ساخته شد. به علاوه، یک شکارچی تانک سنگین از ناشورن به نام رینهو مشتق شد. یک توپ 88 میلیمتری L-71 ممتاز بر روی بدنه Panzer-4 نصب کردند. این توپ بسیار قدرتمند ولی آسیب پذیر بود.
سیر تکامل از شکارچی تانکهای موقت پانزر یاگر به سوی شکارچی تانکهای پیچیده تر یادپانزر همچنان ادامه داشت. الفانت که از یک توپ 88 میلیمتری L-71 بر روی بدنه تایگر بهره می برد، ازاولین نمونه های شکارچی تانکهای حرفه ای بود.
برخلاف توپهای هجومی، آنها را تنها در نقش ضدتانک بکار می بردند. در تقابل با اولین نسل شکارچی های تانک، الفانت بیش از یک تانک تصحیح شده نبود، اما پیشرفتی در مرحله طراحی آغاز شده بود. اولین مدل یاد پانزر4، نسیمی موقت بود. جادپانزر-4 تفاوت چندانی با اشتورمگشاتز-4 نداشت و هر دو نمونه در توپ مشترک بودند. جادپانزر-4 بعدی به توپ 70 میلیمتری تانک پانتر مسلح شد و یک شکارچی تانک واقعی از آب درآمد. این نقش را به بدنه دیگر تانکهای سنگین گسترش دادند. از پانتر، جادپانتر مسلح به توپ کینگ تایگر مشتق شد.
هنگامی که یادتایگر بر روی بدنه کینگ تایگر ساخته شد تکامل شکارچی های تانک به اوج خود رسید. یک قبضه توپ 128میلیمتری که بزرگترین توپ جنگ بود را بر روی کینگ تایگر نصب کردند. باردیگر از میز نقشه کشی آلمانها، هیولایی زاده شد. یادتایگر بسیار سنگین و شکننده بود. در نبرد صدمه های که دشمن نمی توانست به آن بزند، اتفاق می افتادند. به وسیله خطاهای صنعتی، هیولاهای تولید شده به صورتی دردناک از عملیات بازمی ماندند.
در سال1944، یک یادپانزر سبک ساخته شد که بهترین نسبت قیمت به کیفیت را داشت. هتزر یکی از خودروهایی بود که از بدنه های عمومی Panzer-38 و توپ 75 میلیمتری Panzer-4 استفاده می کرد. هتزر ثابت کرد که بسیار موثر است تا جائیکه به صورت یکی از معدود تانکهایی درآمد که پس از جنگ نیز تولید آن ادامه یافت.
توپهای خود کششی
آلمانها برای ساخت دیگر سیستم های ادوات زرهی چون توپهای خودکششی و تانکهای ضدهوایی نیز پیشگام بودند. توپهای خودکششی برخلاف توپهای هجومی به منظور پشتیبانی پیاده نظام با آتش مستقیم ساخته نشده بودند. توپهای خودکششی وظیفه توپخانه سنتی را حفظ کردند. وظیفه آنها شلیک غیرمستقیم از پشت خطوط خودی بر روی مواضع دشمن بود.
در مقایسه با کشنده های سنتی توپخانه، حرکت آنها بسیار سریع تر بود، توانایی عبور از هر زمینی را داشتند و آماده کردنشان برای شلیک سریعتر انجام می گرفت. این تصویری پراهمیت در قاب نبرهای زرهی سریع بود.
اولین نمونه این توپها با نام بیسون، بیشترین ناتوانی را داشت. هویتزر 150 میلیمتری نصب شده برای بدنه آن بسیار سنگین بود و برای بدنه های تانک های Panzer-1 و Panzer-2 و Panzer-38 اضافه بار به حساب می آمد. اشتورمگشاتز-3 که بر روی بدنه Panzer-3 طراحی شد فقط کمی بهتر بود. فقط بیسون ام که برای بدنه تانکهای Panzer-38 ساخت چک طراحی شده بودند، خط تولید طولانی تری داشتند.
کوششهای بعدی موفقیت آمیزتربودند. این بار هویتزر را بر روی بدنه Panzer-2 (وسپه) نصب کردند و یک ترکیب از Panzer-3 و Panzer-4 به نام هامل درست کردند. هر دو مدل تا انتهای جنگ در خدمت باقی ماندند.
