نگارستان

جنگنده فوق پیشرفته F-22، ملقب به جانور شکاری

جهان پس از جنگ جهانی دوم، شاهد ظهور جنگنده های پیشرفته و بمب افکن های هولناکی بوده است که در این میان در میان تسلیحات هوایی پیشرفته و مخوف نیروی هوایی آمریکا بعنوان برترین قدرت نظامی جهان می توان به جنگنده رهگیر F-14 Tomcat، جنگنده قدرتمند F-15 Eagle، جنگنده چابک و توانای F-16 Falcon، بمب افکن دوربرد و استراتژیک نیروی هوایی آمریکا بنام بمب افکن B-52، جنگنده پیشرفته F-18 Horent، جنگنده F-117 شاهین شب، جنگنده - بمب افکن فوق پیشرفته F-22 Raptor و بتازگی جنگنده F-35 Lightning که دارای قابلیت عمودپروازی بوده و نمادی از پیشرفتگی محض می باشد، اشاره کرد که به این اسکادران هولناک، باید بمب افکن B.2 Spirit را نیز افزود که با توان و قدرت خیره کننده اش، به تنهایی توازن قدرت نظامی را در جهان برهم میزند.

جنگنده فوق پیشرفته F-22

جنگنده F-22 یا raptor (جانور شکاری) محصول کمپانی لاکهید مارتین، از جدیدترین نسل هواپیماهای جنگنده برای نیروی هوایی محسوب می شود که وظیفه اصلی آن برتری هوایی است. این هواپیمای مخوف، از جنگنده هایی به شمار می آید که قادر است بدون شناسایی شدن در منطقه دشمن به نبرد پرداخته و پیروز از میدان جنگ بدر آید. این جنگنده پیشرفته، دارای سیستم استتار راداری است و کلیه طراحی اجزای آن بر این اصل بنا نهاده شده است، به طوری که در طراحی بدنه آن، هر گونه سطح ناهموار که باعث برگشت انعکاس امواج راداری می شود، حذف گشته و به سطوحی بدون انحنا تبدیل گشته اند و حتی ورودی های هوای موتورها هم بر اساس اصل استتار طراحی شده اند.

اگر در تصاویر گرفته شده از این هواپیما توجه نمایید، به زودی متوجه خواهید شد که قادر به دیدن هیچ گونه اسلحه زیر بالها یا مواضع دیگر نیستید. تعجب نکنید، جنگنده F-22 برای جلوگیری از انعکاس امواج توسط سطوح ناصاف، موشک ها و یا تسلیحات دیگر، آنها را در محفظه هایی ویژه نگهداری کرده و تنها در زمان شلیک، این تسلیحات پدیدار شده، به سرعت از محفظه خارج شده و پوشش آن دوباره به حالت اول باز می گردد، که البته بيشترين ضریب خطر هنگام باز شدن این محفظه ها برای رهاسازی تسلیحات به وجود می آید.

جنگنده F-22 از این نظر بسيار بی نظير است که قادر می باشد، بدون استفاده از سيستم پس سوز، به راحتی صوت را پشت سر گذاشته و به سرعت های مافوق صوت دست يابد. به طوری که حداکثر سرعت آن بدون استفاده از سیستم پس سوز، 1.6 ماخ می باشد که رقم قابل توجهی است.

چنين ویژگی بی مانندی، در اثر بهره گيری از موتورهای قدرتمند توربوفن F-119 PW-100 ساخته شرکت معروف Pratt and Whitney، به وجود آمده است که نيروی بسیار زيادی را برای پيش بردن اين هواپیما به جلو توليد می کند. البته دستيابی به چنين سرعتی (1.6 ماخ) بدون استفاده از پس سوز، تا حدودی مديون بهبود آيروديناميک اين هواپيما نيز هست که در آن به کار رفته است. به طور مثال، حذف موشک ها و بمب ها و کلاً تسليحات ديگر قابل حمل از مقرهای زير بال يا بدنه، کمک شايانی به تقليل مقاومت در برابر هوا نموده است.

جنگنده F-22 از قاعده ديد اول، شليک اول پيروی می کند بطوریکه اين جنگنده قبل از اينکه هواپيمای دشمن او را بر روی صفحه رادار خود تشخيص دهد، دشمن را شناسايی کرده، به سمت او شليک کرده و زودتر هم از منطقه جنگ دور می شود. این هواپيما از دو موشک حرارتی AIM-9 Sidewinder و شش موشک AIM-120C Amraam، برای نابودی دشمن بهره گرفته و قابل به حمل دو بمب JDAM با وزن 1000 پوند نيز هست.

جنگنده F-22 از آخرين تكنولوژي روز برخوردار است و به عنوان يك پايگاه نظامي كامل در آسمان عمل ميكند . در ماموريتهاي تعقيب و شكار ساير هواپيما ها يك استاد تمام عيار مي باشد به طوريكه تقريبا هيچ رقيبي را نمي توان رودرروي اين هواپيما قرار داد . داراي نوعي طراحي منحصر به فرد مي باشد كه آن را از تمامي جنگنده هاي متعارف كنوني متمايز می سازد. 

هيچ راداري قادر به كشف و شناسايي ان نيست و در صورت شناسايي توسط رادار زميني و يا شكاريهاي ديگر هيچ يك از موشكهاي هوابه هوا و زمين به هوا (سام) روي او قفل نمي شود و كلا داراي سيستمها ي اخلال راداري و ساير پارامترهاي پيشرفته دفاع از خود مي باشد . بدنه آن از فلز تيتانيوم و كولار- كربن و نوعي آلومينيوم تشكيل يافته است كه كربن و تيتانيوم بسيار سختتر و سبكتر از فولاد مي باشند. برنامه تولید جنگنده F-22، پروژه‏ای در جهت ساخت جنگنده‏ برتری هوایی نسل بعد است جهت مقابله سریع با هرنوع اقدام در هر نقطه‏ ای از جهان.

وجه تمایز فاحش جنگنده F-22 با دیگر جنگنده ها 

ویژگی پنهان کاری (Stealth)

این مشخصه، کمک زیادی به بقا و ادامه نبرد جنگنده F-22 می کند و باعث می شود تا دشمن نتواند اطلاعات مهمی از انجام عملیات توسط این جنگنده بدست بیاورد.

ویژگی یکپارچه سازی سیستم های پروازی (Integrated Avionics)

این مشخصه به خلبان جنگنده F-22 کمک فوق العاده ای می‏کند تا اطلاعات بسیار دقیقی از وضعیت دشمن بدست آورد. این اطلاعات می‏تواند وضعیت پروازی جنگنده‏ های دشمن، نحوه‏ی آرایش نیروهای زمینی، شناسایی سیستم ‏های راداری منطقه و . . . باشد. ضمن اینکه سیستم‏ های الکترونیکی پیشرفته‏ جنگنده F-22 این امکان را به خلبان F-22 می‏دهد تا حتی از آرایش قبلی نیروهای دشمن آگاه شود. (Off-Board Information) این اطلاعات براساس حرارت برجای مانده از موتور وسائل نقلیه‏ دشمن یا حرارت موشک ها و مهمات شلیک شده بدست می آید.

سوپر کروز (Super cruise)

این مشخصه افزایش دقت مهمات استفاده شده است که به F-22 این امکان را می‏دهد که با سرعت بیشتری از میدان نبرد خارج شود و بدین طریق امکان ضربه خوردن یا رهگیری توسط دشمن را کم می‏کند.

موتورها

اولین انتظاری و قابلیتی که از موتورهای جنگنده F-22 می رود این است که بدون آنکه از پس‏سوز استفاده کند به سرعت فراتر از صوت دست یابد ضمن اینکه مصرف سوخت مناسبی در این حالت داشته باشد زیرا در سایر جنگنده ها، دست یابی به سرعتهای فراصوت، با استفاده از پس‏سوز ممکن می شود که همراه با مصرف سوخت بسیار بالاست. با این مشخصه، جنگنده F-22، مدت زمان بیشتری می تواند پرواز کند. البته این انتظار نیز از موتورهای F-22 می‏رود که در پروازهای زیرصوت نیز عملکرد خوب خود را حفظ کرده و مصرف سوخت بسیار کمی نیز داشته باشند.

سیستم تغییردهنده خروجی موتور (تغییر بردار رانش)

اولین وظیفه‎ تعریف شده برای جنگنده F-22، نبرد هوایی است که برای این کار، حمل 6 موشک میان برد AIM-120C (آمرام) به همراه 2 موشک کوتاه برد AIM-9M (سایدوایندر) پیش بینی شده است. برای نبرد هوا به زمین جنگنده F-22، دوعدد بمب هدایت شونده‏ی 1000 پوندی بسیار دقیق Ground Attack، دو موشک AIM-120C، دو موشک AIM-9M و دو موشک JDAM تجهیز می‏شود. 

(JDAM = Joint Direct Attack Munitions)

JDAM ها، بمب‎هایی هستند که به وسیله سیستم مکان یابی ماهواره ای (GPS)، هدایت می‎شوند. این بمبها، به F-22 این امکان را می‎دهند که در هوای نامناسب جوی ( ابر، مه، برف و . . .) بتواند تکمیل کننده ماموریت ناتمام مانده‏ جنگنده F-117 یا جنگنده‏ JSF در حمله به اهداف زمینی باشد.  (JSF = Joint Strike Fighter)

جنگنده F-22 در نگاه اول، جنگنده‏ای تمیز و عاری از مهمات به نظر می‎رسد. این مشخصه به دلیل آن است که مهمات در محفظه‏ های مخفی داخل بدنه حمل می‎شوند و برخلاف سایر جنگنده ‏ها، از محفظه‏ های خارجی بدنه برای حمل مهمات در F-22 به طور معمول استفاده نمی‏شود. این ویژگی مهمی برای حفظ قابلیت پنهان کاری F-22 از رادار دشمن است. زیرا نصب مهمات باعث بازتابش امواج رادار دشمن شده و ویژگی پنهان‎کاری F-22 را از بین می‎برد. همچنین مخفی بودن مهمات، از میزان پسا (اصطکاک هوا) کم می کند، امری که برای پرواز فراصوت بدون استفاده از پس سوز بسیار لازم است. کم شدن پسا، برد پروازی F-22 را نیز به میزان قابل توجهی افزایش می‏دهد زیرا باعث کاهش مصرف سوخت می‎شود.

جنگنده F-22 همچنین چهار مقر حمل مهمات در خارج بدنه دارد که هرکدام می‏توانند تا 5000 پاوند بار را حمل کنند. در F-22، از یک طراحی منحصر به فرد در ساخت محفظه های خارجی (حمل بار) استفاده شده است که در جلو و عقب بدنه تعبیه شده اند، اتصال انتهای بدنه دارای اتصالهای الکتریکی، سوخت و هوا است. در این محفظه، مخزن سوخت 600 گالونی یا دو پرتاب کننده‏ی موشک به نام LAU-128/A بسته به نوع ماموریت، نصب می‎گردد.

دو حالت کلی برای محفظه های خارجی حمل بار در F-22 وجود دارد:

1. چهار مخزن 600 گالونی حمل سوخت، بدون حمل سلاح. این پیکربندی برای وقتی استفاده می‎شود که برد پروازی زیاد مدنظر باشد یا قصد جابه‎جایی جنگنده مطرح باشد. برای حمل محفظه‎ی سوخت، از گیره‏ی نگدارنده‏ی مخصوصی به نام BRU-47/A در محل اتصال هر محفظه استفاده می‏شود.
2. دو مخزن سوخت به همراه چهار موشک. این پیکربندی برای حالتی استفاده می شود که منطقه ی مورد عملیات ایمن، فضای منطقه تحت کنترل نیروهای خودی بوده و زمان بیشتری جهت پشتیبانی هوایی منطقه (CAP = Combat Air Patrol) مورد نیاز باشد. در این حالت نیز، مخازن سوخت خارجی به وسیله‏ی گیره‎ی BRU-47/A روی بدنه‏ی اصلی متصل می‏شوند، ضمن اینکه محفظه‎های خارج از بدنه‏ی اصلی هواپیما، به دو گیره‏ی پرتاب کننده‏ی موشک به نام LAU-128/A متصل می‏شوند.

همه موشكهایی كه در محفظه‏ های خارجی نصب می‏شوند (دو موشك در هر مكان)، این قابلیت را دارند كه با انجام تغییرات فنی در داخل بدنه نصب شوند و با مهمات درونی یكپارچه شوند، اما نیروی هوایی به توانی بیش از آنچه (برای حمل مهمات) خواسته بود اعلام نیاز نكرده است.

فراز و نشیب های پردردسرجنگنده F-22، قبل از ورود رسمی به خدمت

پیش از آنكه تیم سازنده‏ی نمونه‏ اولیه‏ YF.22 به عنوان برنده‏ی رقابت در طراحی جنگنده‏‎ ATF انتخاب شوند، به مدت 54 ماه آزمونهای تست و خطا تحت این برنامه انجام داده بودند. آنها شدیدن درگیر رفع عیوب مختلف F-22 نظیر مشكلات بدنه، كاناپی و انجام تست‏های پروازی بر روی دو فروند نمونه‏ اولیه‏‎ YF.22 بودند.
نمونه‏ اولیه‏ موتورها، موتور YF119 ساخت پرات اند ویتنی و موتور YF120 ساخت جنرال‏ الكتریك بودند كه در جریان برنامه‏ی ATF بارها مورد آزمایش قرار گرفتند.
برنامه‏ های آزمون و خطا (dem/val) به تاریخ سپتامبر 1990 تكمیل شدند. كه همه‏ این كارها توسط شركت بوئینگ در سیاتل، لاكهید در پالمدیل كالیفرنیا و جنرال‏داینامیكز در تگزاس اجرا و تكمیل شدند. همچنین نمونه‏ های اولیه‏ هواپیما (Prototype)، در محل شركت لاكهید در پالمدیل (Palmdale شهری در جنوب لوس‏انجلس و ایالت كالیفرنیا) مونتاژ شدند. امكانات مناسب آنجا نیز باعث شد اولین پرواز YF.22 در آن مكان انجام شود. پس از آنكه مونتاژ و مدیریت كلی برنامه‏ی تولید هواپیما بر عهده‎ی شركت لاكهید گذاشته شد، ادامه‏ی برنامه‏ی YF.22 به جهت آزمایشات و تولید نهایی، به شهر ماریتا (Marietta = شهری در شمال غربی ایالت جورجیا) منتقل گشت.

جنگنده F-22، دومین آزمایش مهم خود را در سال 1991 با موفقیت از پیش رو گذراند. در آن زمان، نیروی هوایی اعلام كرد كه به تعداد 548 جنگنده F-22 به ارزش هركدام 6/68 میلیون دلار نیاز دارد. پس رفع اشكال و تجدیدنظر نهایی هواپیما به تاریخ سپتامبر 1993، تعداد مورد نیاز نیروی هوایی، به رقم 442 فروند و به قیمت تخمینی هر فروند 6/71 میلیون دلار كاهش یافت. آن زمان قرار بود حداكثر تا پایان سال 2002، تمام این جنگنده‏ها جایگزین جنگنده‏ های F-15 Eagle و همچنین جنگنده های F-16 Falcon نیروی هوایی شوند.

قرارداد 55/9 میلیارد دلاری مهندسی، تولید و توسعه‏ی F-22، آگوست 1991 به تیم مهندسی شركت بوئینگ و لاكهیدمارتین واگذار شد. اما پیمانكار پس از مدتی ارزیابی، اعلام كرد كه این مبلغ باید تا حدود 11 میلیارد دلار افزایش یابد. تحت شرایط جدید پیمانكار، تیم F-22، طراحی هواپیما را تكمیل نمود و تجهیزات و خطوط تولید لازم برای ساخت این هواپیما را تهیه نمود و 9 آزمایش موفق هوایی و دو آزمایش بر روی زمین انجام داد.
یك تیم ارزیابی از ستاد مشترك نیروهای مسلح، كار بررسی بر روی برنامه‏ی تولید F-22، قیمت تمام شده و برنامه‏ی زمان‏بندی تحویل F-22 ها به نیروی هوایی را آغاز كرد. این تیم پس از مدتی اعلام كرد كه این جنگنده به زمان بسیار بیشتری برای مهندسی و تولید نهایی نیاز دارد. این امر به دلیل كاهش دادن میزان خطرپذیری این جنگنده در هنگام ورود به خدمت بود. زیرا در هنگام بررسی، به مشكلات ریز و درشتی در تولید این هواپیما پی برده بودند.

تیم ارزیاب، همچنین برآورد كرده بود كه كل مبلغ طراحی اولیه حدود ۱.۴۵ میلیارد دلار افزایش خواهد یافت. همچنین كل مبلغ تولید حدود 13 میلیارد دلار افزایش خواهد داشت. كه بدین ترتیب كل رقم تولید از 48 میلیارد دلار به 61 میلیارد افزایش می‏یافت مگر آنكه از هزینه‏های جانبی تولید كاسته می‏شد.
در نتیجه‎ گزارشات تیم ارزیاب، برنامه‏ تولید F-22 مورد تجدیدنظر قرار گرفت. از این رو می‏بایست رقم ۲.۲ میلیارد دلار به برنامه‏ مهندسی مجدد و تولید نهایی F-22 اضافه می‏شد. ضمن اینكه این موضوع (تجدیدنظر در طراحی) باعث می‏شد كه برنامه‏ زمان‏بندی جهت تولید نهایی، 12 ماه زیاد شود تا محصول نهایی بتواند بدون مشكل وارد خدمت شود.
برنامه‏ی مهندسی مجدد F-22، باعث شد سه فروند نمونه‏ای كه از قبل ساخته شده بودند، از سیستم حذف شوند و برنامه‏ی تولید، بسیار به كندی پیش رود. احتمال افزایش هزینه‏ها در تولید F-22، از طریق كاهش برخی هزینه‏های رسمی در بودجه پیش‏بینی شده بود.
فرماندهان عالی وزارت دفاع (پنتاگون)، برنامه تجدیدنظر F-22 را مورد ارزیابی قرار دادند. سپس به تاریخ 11 فوریه 1997 یاداشت رسمی در تایید تغییرات و تجدیدنظر انجام شده (بر روی F-22) از طرف پنتاگون صادر شد.

در گزارش نشریه داخلی وزارت دفاع كه هر 3 ماه یكبار منتشر می‏شود، در نشریه منتشره به تاریخ 15 می 1997 اعلام كرد كه تعداد كل F-22 مورد نیاز از 438 به 339 فروند كاهش یافته است. این امر به دلیل كند شدن تولید 70 فروند اولیه كه تنها 58 فروند از آنها ساخته شد و همچنین كند شدن تولید سالانه از 48 فروند پیش‏بینی شده به 36 فروند بود. زیرا وزارت دفاع آزمونهای مختلف و در شرائط گوناگونی از جنگنده‏های جدید به عمل می‏آورد و كم شدن تعداد اولیه، باعث كند شدن زمان آزمایشات مورد نیاز وزارت دفاع می‏گشت.
جنگنده F-22 با طراحی و مهندسی مجدد، به تاریخ 7 سپتامبر 1997 اولین پرواز خود را باموفقیت انجام داد. آزمایشات اولیه‏ی پرواز كه در شهر ماریتا (ایالت جورجیا) انجام شده بود، به سال 2001 در پایگاه ادواردز AFB ادامه یافتند.
آهنگ ضعیف تولید F-22 در سال 1999 آغاز شد. سپس نرخ تولید هواپیما به 36 فروند در سال (2004) افزایش یافت و تا میزان تولید كلی به تعداد 339 فروند ادامه خواهد یافت، كه انتظار می‏رود كل این تولید به سال 2013 پایان یابد. همچنین اولین اسكادران عملیاتی در دسامبر 2005 وارد خدمت شدند.

پایان كار جنگنده F-15

جنگنده‏ های F-15 Eagle انبوهی از مشكلات و نواقص نسبت به F-22 در سیستم‏‎های آویونیك دارند و هنگامی كه آخرین F-22 به سال 2013 وارد خدمت می‏‎شود، بهترین جنگنده‏ F-15 Eagle عمری برابر 30 سال خواهد داشت. ولی انتظار می‏رود استفاده از F-15 های موجود در نیروی هوایی، به دلیل اقتصادی بودن، تا سال 2015 ادامه یابد ولی هیچكدام از 918 فروند جنگنده‎‏ F-15 Eagle كه تا جولای 1992 در لیست اموال نیروی هوایی ثبت شده بودند، به دلیل غیراقتصادی بودن و افزایش هزینه‏ های تعمیر و نگهداری، پس از سال 2014، در سرویس نخواهند ماند.

مشخصات فنی جنگنده F-22

ماموریت:

جنگنده‏‎ برتری هوایی و جایگزین F-15 Eagle

سازندگان:

Lockheed Martin Aeronautical Systems
مدیریت كل پروژه، طراحی بدنه و دماغه (Fuselage)، كابین و كاناپی، ورودی‏های هوای موتورها، طراحی محل اتصال بالها، طراحی قسمت عقب (بالچه‏ی عقب یا پره ماهی)، فلپها، شهپرها، چرخ‏ها و سیستم ارابه‏‎ی فرود و مونتاز نهایی قطعات هواپیما.

Lockheed Martin Tactical Aircraft Systems

طراحی قسمت میانی بدنه، مدیریت طراحی محفظه‏ های درونی حمل مهمات، طراحی سیستم یكپارچه كننده‏‎ی ناوبری و سیستم جنگ الكترونیك یا (INEWS)، طراحی سیستم‏های مخابراتی، ناوبری، شناسایی (CNI) و سیستم پشتیبانی از تسلیحات.
Boeing

بالها، قسمت انتهایی بدنه (شامل طراحی قسمتهای مورد نیاز برای موتورها و اتصالات مربوطه)، سیستم رادار، آزمایش سیستم یكپارچه شده‏ی ناوبری، ساخت شبیه ساز آموزشی و مدیریت پروازهای آزمایشی.

Pratt & Whitney

ساخت موتور F119-PW-100

پیشرانه

دو موتور توربوفن ساخت پرات اند ویتنی مدل F119-PW-100 با كشش هر موتور 35000 پاوند = 15875 كیلوگرم

مختصات جنگنده F.22

طول هواپیما: 08/62 فوت = 90/18 متر
ارتفاع: 67/16 فوت = 08/5 متر
فاصله دو سر بالها: 5/44 فوت = 56/13 متر
سطح بالها: 840 فوت مربع = 03/78 متر مربع
فاصله دو سر بالچه‏های انتهایی: 29 فوت = 84/8 متر
حداكثر سرعت: 8/1 ماخ بدون پس سوز و در پرواز سوپر كروز = 5/1 ماخ
خدمه: 1 نفر

تسلیحات:

دو موشك كوتاه برد AIM-9 (سایدوایندر)
شش موشك میان برد AIM-120C (آمرام)
یك مسلسل 20 میلی‏متری
دو بمب 1000 پاوندی JDAM

ورود به خدمت

اولین پرواز سری اصلاح شده: 7 سپتامبر 1997
شروع تحویل: سال 2002
تاریخ عملیاتی شدن: سال 2004

• قبلی
• بعدی