نگارستان

 

پروفسور محمود حسابی

پروفسور محمود حسابی

زادروز:	1281 تهران
درگذشت:	1371 ژنو
آرامگاه:	تفرش
پیشه:	فیزیکدان
لقب:	پروفسور حسابی ،  پدر فیزیک ایران
مذهب:	اسلام
والدین:	سید عباس معزالسلطنه ، گوهرشاد حسابی
وبگاه:	www.hessaby.com

دکتر سید محمود حسابی، فیزیکدان، سناتور، وزیر آموزش و پرورش، بنیانگذار فیزیک دانشگاهی و از سلسله سادات تفرش در سال ‌ 1281 (ه.ش) در تهران چشم به جهان گشود و در علم فیزیک تا آنجا پیش رفت که با پیمودن پله های ترقی به پروفسور حسابی معروف گردید و لقب پدر فیزیک ایران برایش به شایستگی به یادگار ماند.

ایشان پس‌ از سپری ‌نمودن‌ چهار سال‌ از دوران‌ كودكی‌ در تهران‌، به‌ همراه‌ خانواده‌ (پدر، مادر و برادر)، عازم‌ شامات‌ گردیدند. در هفت سالگی‌، تحصیلات‌ ابتدایی‌ خود را، در بیروت‌، با تنگدستی‌ و مرارت‌های‌ دور از وطن‌، در مدرسه‌ كشیش‌های‌فرانسوی‌، آغاز كردند و هم‏زمان‌ توسط‌ مادر فداكار، متدین‌ و فاضله‌ خود (خانم‌ گوهرشاد حسابی)، تحت‌ آموزش‌ تعلیمات‌ مذهبی‌ و ادبیات‌ فارسی قرار گرفتند. استاد، قرآن‌ كریم‌ را، حفظ‌ و به‌ آن‌ اعتقادی‌ ژرف‌ داشتند. دیوان‌حافظ‌ را، نیز از بر داشته‌، و به‌ بوستان‌ و گلستان‌ سعدی، شاهنامه‌ فردوسی‌، مثنوی‌ مولوی‌، منشآت‌ قائم‌ مقام‌، اشراف‌كامل‌ داشتند.

شروع‌ تحصیلات‌ متوسطه‌ ایشان‌، مصادف‌ با آغاز جنگ‌ جهانی‌ اول‌، و تعطیلی‌ مدارس‌ فرانسوی‌ زبان ‌بیروت‌ بود. از این‌ رو پس‌ از دو سال‌ تحصیل‌ در منزل‌، برای‌ ادامه‌ به‌ كالج‌ آمریكایی‌ بیروت‌ رفتند، و در سن‌ هفده‌سالگی‌ لیسانس‌ ادبیات‌ ، در نوزده‌ سالگی‌ لیسانس‌ بیولوژی‌، و پس‌ از آن‌، مدرك‌ مهندسی‌ راه‌ و ساختمان‌ را اخذ نمودند. در آن‌ زمان‌، با نقشه‌كشی‌ و راه‏سازی‌، به‌ امرار معاش‌ خانواده‌ کمك‌ می‌كردند. استاد همچنین‌ در رشته‌های‌ پزشكی‌، ریاضیات‌ و ستاره‌شناسی‌، به‌ تحصیلات‌ آكادمیك‌ پرداختند. شركت‌ راه‏سازی‌ فرانسوی‌، كه ‌استاد در آن‌ مشغول‌ به كار بودند، به پاس‌ قدردانی‌ از زحماتشان‌، ایشان‌ را برای‌ ادامه‌ تحصیل‌، به‌ كشور فرانسه‌ اعزام‌كرد، و بدین‌ ترتیب در سال‌ 1924 (م) به‌ مدرسه‌ عالی‌ برق‌ پاریس‌ وارد و در سال ‌ 1925 (م) فارغ‌التحصیل‌ شدند. هم‏زمان‌ با تحصیل‌ در رشته‌ معدن‌، در راه‌آهن‌ برقی‌ فرانسه‌، مشغول‌ به‌ كار گردیدند و پس‌ از پایان‌ تحصیل‌ در این ‌رشته، كار خود را در معادن‌ آهن‌ شمال‌ فرانسه‌ و معادن‌ زغال‌ سنگ‌ ایالت‌ سار آغاز كردند. سپس به دلیل‌ وجود روحیه‌ علمی‌ به‌ تحصیل‌ و تحقیق‌، در دانشگاه‌ سوربن‌ در رشته‌ فیزیك‌ پرداختند، و در سال‌ 1927 (م)، در سن‌ بیست‌ و پنج‌ سالگی، دانش‏نامه‌ دكترای‌ فیزیك‌ خود را با ارایه‌ رساله ای تحت‌ عنوان‌ حساسیت‌ سلول‏های ‌فتو الكتریك با درجه‌ عالی‌، دریافت‌ كردند.

استاد، با شعر و موسیقی‌ سنتی‌ ایران‌ و موسیقی‌ كلاسیك‌ غرب‌، به‌ خوبی‌ آشنایی‌ داشتند و در چند رشته‌ ورزشی‌، موفقیت‏هایی‌ كسب‌ نمودند كه‌ از آن‌ میان‌ می‌توان‌ به‌ دیپلم‌ نجات‌ غریق‌ در رشته‌ شنا، اشاره‌ نمود.

 فعالیت‌ در دو نسل‌ كاری و آموزش‌ 7 نسل‌ استاد و دانشجو، از خدمات‌ ارزنده‌ پروفسور حسابی‌، به شمار می‌رود، و در همین‌ راستا، ایشان‌ از سال (‌ 1350 ه . ش) به عنوان‌ استاد ممتاز دانشگاه‌ تهران‌، شناخته‌ شدند. استاد به‌ چهار زبان‌ زنده‌ دنیا: فرانسه‌، انگلیسی‌، آلمانی‌ و عربی‌ مسلط‌ بودند و به‌ زبان‏های‌: سانسكریت‌، لاتین‌، یونانی‌، پهلوی‌، اوستایی‌، تركی‌ و ایتالیایی‌ اشراف‌ داشتند.

دكتر حسابی‌ به‌ ایران‌، فرهنگ‌ و ادب‌ و اعتقادات‌ سنتی‌ و مذهبی‌ این‌ سرزمین‌ عشق‌ می‌ورزیدند و گذشته‌ از سفر به‌ كشورهای‌ متعدد عالم‌، به‌ سراسر ایران‌ سفر كرده‌ بودند، و از این مسافرت‏های پربار داخلی‌ و خارجی‌، ‌یادداشت‌ها و سفرنامه‌های‌ بسیاری‌ به جای‌ نهادند.

در زمینه‌ تحقیق‌ علمی‌: 25 مقاله‌، رساله‌ و كتاب‌، از استاد به‌ چاپ‌ رسیده‌ است‌. تئوری‌ بی‌نهایت‌ بودن‌ ذرات‌ ایشان‌ در میان‌ دانشمندان‌ و فیزیك‏دانان‌ جهان، شناخته‌ شده‌ است‌.

نشان‌ اوفیسیه‌ دولا لژیون‌ دونور و همچنین‌ نشان‌ كوماندور دولا لژیون‌ دونور،بزرگترین‌ نشان‏های‌ كشور فرانسه، به‌ ایشان، اهدا گردید.

استاد، تنها شاگرد ایرانی‌ پروفسور انیشتین‌ بوده و در طول‌ زندگی با دانشمندان‌ تراز اول‌ جهان‌ نظیر شرودینگر، بورن، فرمی‌، دیراك، بوهر و با فلاسفه‌ و ادبایی‌ همچون‌ آندره‌ژید، برتراند راسل، تبادل‌ نظرداشته‌اند. ایشان‌ از سوی‌ جامعه‌ علمی‌ جهان، به‌ عنوان‌ مرد اول‌ علمی‌ جهان ‌ (1990 م‌) برگزیده‌ شدند و در كنگره‌ شصت‌ سال‌ فیزیك‌ ایران‌ (1366 ه.ش‌) ملقب‌ به‌ پدر فیزیك‌ ایران‌ گردیدند. افتخار بزرگ دیگری که برای پروفسور حسابی و ایران رقم خورد، اقدام دانشگاه متروپلیتن لندن(London Metropolitan University)، بزرگترین دانشگاه لندن بود که در سال 2009 به افتخار دانشمند بزرگ ایرانی، پروفسور محمود حسابی، اقدام به اعطای بورس پروفسور حسابی به دانشجویان ایرانی نموده است و براساس آن کلیه هزینه های تحصیلی دانشگاه را پوشش می دهد.

پروفسور حسابی، در 12 شهریور 1371 (ه . ش‌) در بیمارستان‌ دانشگاه‌ ژنو، به‌ هنگام‌ معالجه‌ قلبی‌، بدرود حیات‌ گفتند. مقبره‌ استاد، بنا به‌ خواسته‌ ایشان‌، در زادگاه‌ خانوادگی‌، در شهر دانشگاهی‌ تفرش‌، قرار دارد.

روحش شاد و یادش گرامی باد 

مدارج و مدارک بین المللی

نشانها

بزرگ ترین نشان علمــــــــــی فرانســـــــــه، (کومـــاندور دو لا لژیون دونــــور)

(Commandeur de la Legion d Honneur)

افیسیه دو لالژیون دونــــــــــــور   (Officier de la Legion d Honneur).

مدارک

لیسانس ادبیات از دانشگاه فرانسوی بیروت ، 1298ش (1919م)

لیسانس زیست شناسی از دانشگاه فرانسوی بیروت ، 1299ش (1920م)

لیسانس مهندسی راه و ساختمان از دانشکده آمریکایی بیروت ، 1301ش ، (1922)

لیسانس مهندسی معدن از مدرسه عالی پاریس ، 1302 ش ، (1923م)

فوق لیسانس مهندسی برق از دانشکده برق پاریس ، 1303ش ، (1924م)

لیسانس ریاضیات و ستاره شناسی

گذراندن دو سال اول رشته حقوق (طی یک سال) در دانشگاه سوربن

گذراندن رشته پزشکی

دکترای فیزیک از دانشگاه سوربن فرانسه، 1306 ش (1927 م)

کتابها

 پروفسور حسابی کتاب هایی در موارد علمی فیزیکی تالیف نمودند که اکثر آن ها به عنوان مرجع علمی دانشگاهی مورد استفاده قرار گرفته است. همچنین با توجه به گستردگی مطالعات ایشان، کتب متعدد فرهنگی و ادبی نظیر فرهنگ حسابی، نام های ایرانی، وندها و گهواژه های فارسی و توانایی زبان فارسی و بسیاری عناوین متفرقه دیگر از ایشان به یادگار مانده است که در ادامه ، تعدادی از آثار دکتر معرفی میگردد.

 قانون تأسيس دانشگاه تهران، 1312 ش (1933 م)

 پروفسور حسابی نقش محوری در تاسیس دانشگاه تهران، اولین دانشگاه مدرن ایران داشتند. ایشان در تلاش برای تحقق این آرمان نه تنها کلیه مراحل توجیه مجلس، اعضای دولت و تصمیم گیران اصلی کشور را شخصا بر عهده گرفتند، بلکه مواردی نظیر پیش نویس قانون تاسیس دانشگاه تهران و آیین نامه های مختلف آن را شخصا تدوین نمودند.

 فيزيک دوره اول و دوم دبيرستان، 1318 ش (1939 م)

 نامهای ايرانی، 1319 ش (1940 م)

 برای حفظ ارزش ها و احساسات فرهنگ ایرانی، دکتر حسابی معتقد به حفظ تمامی میراث این فرهنگ بودند. یکی از این یادگارها، نام های اصیل ایرانی است. ایشان به منظور حفظ و ترویج این یادگار با ارزش فرهنگی، در جزوه نامبرده این نام ها را همراه با مفهوم کلمه یا اهمیت تاریخی آن گرد آورده اند.

 قانون تأسيس دانشگاه تهران، 1312 ش (1933 م)

صورت جلسه آکادمی ملی علمی، 1326 ش (1947 م)

آيين نامه امور مالی دانشگاه تهران، 1333 ش (1954 م)

ديدگاني فيزيکی، دانشگاه تهران، 1340 ش (1961 م)

واژه نامه تخصصی فيزيک، 1369- 1340 ش (1990- 1961 م)

واژه نامه تخصصی فيزيک، 1369- 1340 ش (1990- 1961 م)

نگره کاهنربايی، دانشگاه تهران، 1345 ش (1966 م)

شجره نامه خانواده حسابی، وزارت فرهنگ و هنر 1346 ش (1967 م)

 یکی از دلبستگی های ویژه پروفسور حسابی، تحقیق درباره گذشته خود و توجه به ریشه های فرهنگی، تاریخی، ادبی و حتی خانوادگی بود. در زمینه اخیر، ایشان تحقیقات جالبی در خصوص آرامگاه خانوادگی خود در شهر تفرش انجام دادند و با یافتن ویرانه آن پس از 200 سال، اقدام به بازسازی آن نمودند. در همین زمینه ایشان اقدام به استخراج و چاپ شجره نامه خانوادگی خود نموده و دیوان شعر قدیمی یکی از اجداد خود را گردآوری و چاپ کردند.

 فيزيک حالت جامد (Solid State Physics) ,(Physque de l Etat Solide) به زبان های انگليسی و فرانسه، 1348 ش (1969 م) و به زبان فارسی، 1358 ش (1979 م)

 ديدگانی کوانتيک، دانشگاه تهران، 1358 ش (1980 م)

 افعال فرانسه به فارسی، آماده چاپ

 وندها و گهواژه هاي فارسی، تهران، 1368 ش (1989 م)

 پروفسور حسابی برای زنده نگاهداشتن زبان فارسی تلاش فراوانی نمودند. ایشان براساس مطالعات شخصی در خصوص ایجاد لغات و اصطلاحات جدید با استفاده از قابلیت ترکیب لغات و استفاده از پیشوندها و پسوندهای موجود در زبان فارسی و مقایسه آن با قابلیت سایر زبان ها، با استفاده از روابط احتمالات نشان دادند زبان فارسی از این جهت در زمره زبان های نخست جهان قرار دارد.

در همین ارتباط، استاد، تحقیقات گسترده یی در مورد شعرای بزرگ ایران نظیر حافظ، سعدی و بابا طاهر انجام دادند که بعضی از این تحقیقات و نظریات ایشان توسط بنیاد پروفسور حسابی گردآوری و چاپ شده است.

 چگونگی تاريخ ايران، آماده چاپ

تحقیقات و سخنرانی های ارزنده یی در زمینه تاریخ ایران از استاد به یادگار مانده است.

 الکتروديناميک، آماده چاپ

 نگره الکترونيکی، آماده چاپ

 جلد اول فرهنگ حسابی، تهران، 1370 ش (1991م)، جلدهای بعدی آماده چاپ

 پروفسور حسابی به منظور پالایش زبان فارسی، به ویژه زبان علمی کشور، کوشش فراوانی نمودند و به منظور جایگزینی واژه های بیگانه و جلوگیری از ورود واژه های جدید خارجی به زبان فارسی با کمک قابلیت پالایش که در این زبان می شناختند، در طول 60 سال فعالیت های علمی، فرهنگی و اجرایی خود به جمع آوری معادل های فارسی این لغات نمودند، فرهنگ فارسی مجموعه یی از این تلاش ارزنده استاد است.

 گردآوری ديوان حسابی از کتابخانه دانشگاه پاريس، متعلق به قرن 17، و چاپ آن در دانشگاه تهران، 1354 ش (1975 م)

 تحقیقات

پروفسور حسابی از ابتدای کار علمی خود علاقه مند به پژوهش و یافتن مفاهیم جدید بودند. هر چند رشته ایشان، فیزیک، در آن سال ها دریایی از پژوهش را در برابر فیزیکدانان قرار داد و دکتر در این میان سهم خوبی از پژوهش این رشته را به خود اختصاص دادند، ولی بسیاری از زمینه های دیگر علمی و فرهنگی و ادبیاتی نیز به تحقیق و بررسی پرداختند که تعدادی از آنها را در ادامه ، ملاحظه میفرمایید.

 تحقیق نظری درباره ساختمان ذارت اصلی هسته اتم، دانشگاه تهران، 1324 ش (1945 م)

 تحقیق درباره اصلاح قانون جاذبه عمومی نیوتن و قانون میدان الکترو مانیتیک ماکسول (الکتریکی کولومب)، 1326 ش (1947 م)

 تحقیق درباره استنتاج ساختمان ذارت اصلی اتم از نظریه عمومی اینشتین، با راهنمایی پروفسور اینشتین، به زبان انگلیسی  در دانشگاه  پرینستون، 1325 ش (1946 م)

 تحقیق درباره (نظریه نسبیت) در دانشگاه پرینستون، 1325 ش (1947 م) به چاپ رسیده است

 تحقیق علمی در مورد اثر ماده بر مسیر عبور نور و انحراف شعاع نورانی در مجاورت سطح یک جسم، به زبان انگلیسی، انستیتو علوم هسته یی شیکاگو، 1326 ش (1947 م).

 تحقیق آزمایشگاهی عبور نور در مجاورت ماده در دانشکده علوم دانشگاه تهران، 1370-1326 ش (1991-1947 م)

 تحقیق در مورد دیوان حافظ و رساله جامع تفسیر ابیات و غزلیات حافظ

 تحقیق در مورد گلستان و بوستان سعدی

 تحقیق در مورد دیوان باباطاهر

 تحقیق در مورد شاهنامه فردوسی

 تحقیق درباره انواع ذرات اصلی و تعداد آنها

 تحقیق درباره شکل فرمول قانون نیروی جاذبه جرمی

 تحقیق درباره شکل فرمول قانون نیروی جاذبه الکتریکی

 تحقیق درباره شکل فرمول قانون نیروی جاذبه مغناطیسی

 تحقیق تجربی درباره تغییر نمار، شکست نور در نزدیکی سطح یک جسم

 تحقیق در مورد لیزرها و نور همدوس (Coherent Light)

 تحقيق در مورد ارتعاش هسته مغناطيسی (Resonance Nuclear Magnetique)

تحقيق در مورد اثر موسبوئر (Effect Mossbauer)

پایه گذاری موسسات و مراکز علمی

 پروفسور حسابی مانند دیگران بزرگان و فرزانگان ایران زمین ، علاوه بر تاثیرگذاری مستقیم در پیشرفت دانش و تکنولوژی بخصوص فیزیک ، بدلیل علایق متعدد و متنوع ایشان در زمینه های مختلف علمی و فرهنگی موجب گردید تا موسسات و مراکز علمی متعددی نظیر دانشگاه تهران ، سازمان هواشناسی و سازمان انرژی اتمی ایران را بنیان گذاری نمایند که در ادامه تعدادی از آنها را ملاحظه میفرمایید.

راه اندازی اولين آسياب آبی توليد برق (ژنراتور) در کشور (آشتيان، نزديک تفرش) 1305 ش (1926 م)

بیمارستان گوهردشت

تشکيل گروه موسيقی کلاسيک (سنتی) به نام سن سباستين (نام کوچک باخ) در پاريس، 1306 ش (1927 م) با همياری هم کلاسی های فارغ التحصيل پلی تکنيک فرانسه

آغاز واژه گزينی و برابر سازی علمی (نهضت جلوگيری از نفوذ کلمات خارجی در دروس دانشگاهی و زبان فارسی) 1306 ش (1927 م)

 ايجاد اولين کارگا های تجربی در علوم کاربردی در ايران 1306 ش (1927 م)

 نقشه برداری و ترسيم اولين نقشه راه ساحلی سراسری بنادر خليج فارس (بوشهر-بندر لنگه)، 1307-1306 ش، (1928- 1927 م)

 تأسيس اولين مدرسه مهندسی وزارت راه و تدريس در آن، 1307 ش (1928 م)

 تأسيس دارالمعلمين عالی (تهران) و تدريس در آن، 1307 ش (1928 م)

 ايجاد اولين آزمايشگاه علوم پايه در کشور، 1307 ش (1928 م)

 ساخت اولين راديو در کشور (در دارالمعلمين عالی) 1307 ش (1928 م)

 تأسيس دانشسرای عالی و تدريس فيزيک و مکانيک در آن، 1308 ش (1929 م)

 ساخت و راه اندازی اولين آنتن فرستنده در کشور، 1309 ش (1930 م)

 ايجاد اولين ايستگاه هواشناسی کشور (در ساختمان دانشسرای عالی نگارستان دانشگاه تهران، 1310 ش (1931 م)

 نصب و راه اندازی اولين دستگاه راديولوژی در ايران، برای برادرشان، آقای دکتر محمد حسابی، اولين راديولوژيست ايران، 1310 ش (1931 م)

 ايجاد انجمن زبان فارسی و بنيان گذاری فرهنگستان زبان، 1310 ش (1931 م)

 تعيين ساعت ايران 1311 ش (1932 م)

 نقشه برداری، محاسبات و احداث راه تهران- شمشک به منظور بهره برداری از معادن ذغال سنگ، 1312 ش (1933 م)

 تأسيس اولين بيمارستان خصوصی در ايران: بيمارستان گوهرشاد (به نام مادر فاضله شان)، با همکاری برادرشان، دکتر محمد حسابی، 1312 ش (1933 م)

 پايه گذاری تدريس علوم به زبان فارسی، و تدوين کتب علمی به زبان فارسی، 1312 ش (1933 م)

 طرح تأسيس دانشگاه تهران و تدوين اساسنامه آن 1310ش (1931 م)

 تأسيس دانشکده فنی در 1313 ش و رياست و تدريس در آن دانشکده (1934 م)

 تأسيس دانشکده علوم، 1321 ش و رياست آن دانشکده از 1327-1321 و از 1336-1330 ش و تدريس در آن از بدو تأسيس تا پايان عمر، 1371 ش (1992 م)

 پايه گذاری و عضويت افتخاری در شورای عالی معارف، 1321 ش (1942 م)

 تأسيس مرکز عدسی سازی اپتيک کاربردی در دانشکده علوم دانشگاه تهران 1323 ش (1944 م)

 تأسيس اولين رصدخانه نوين در ايران، 1324 ش (1945 م)

 راه اندازی اولين مرکز زلزله شناسی کشور، 1328 ش (1949 م)

 تأسيس بخش آکوستيک در دانشکده علوم و اندازه گيری فواصل و تنظيم گام ها و مصالعات علمی روی نت های موسيقی ايرانی، 1325 ش (1946 م) با همکاری مرحوم دکتر برکشلی و همیاری های دکتر ناجی

 پايه گذاری و برنامه ريزی آموزش نوين ابتدايی و دبيرستانی، 1330 ش (1951 م)

 پايه گذاری مدارس عشايری و تأسيس اولين مدرسه عشايری در ايران، 1330 ش (1951 م)

 تآسيس و رياست موسسه ژئوفيزيک دانشگاه تهران، 1344-1330 ش (1965-1951 م)

 پايه گذاری مرکز تحقيقات اتمی دانشگاه تهران، 1330 ش (1951 م)

 تدوين اساسنامه و تأسيس مؤسسه ملی ستاندارد ايران، 133 ش (1954 م)

 تأسيس مرکر مدرن تعقيب ماهواره ها در شيراز، 1335 ش (1956 م)

 پايه گذاري مرکز مخابرات اسد آباد همدان، 1338 ش (1959 م)

 تأسيس و رياست انجمن ژئوفيزيک ايران، 1345 ش (1966 م)

راه اندازی اولين ليزر ايران، 1345 ش (1966 م) و آغاز تدریس آن در دانشکده علوم

تأسيس و راه اندازی رآکتور اتمی دانشگاه تهران و ايجاد سازمان انرژی اتمی ايران، 1349 ش (1970 م)

تأسيس انجمن موسيقی ايران و مرکز پژوهش های موسيقی

خدمات و مشاغل

در شرایطی که اروپا مهد رشد سریع فیزیک بود و با استقبال از دانشمندان فیزیک روز، تمامی امکانات خود را به روی پروفسور حسابی باز کرده بود، ایشان برای ادای دین به ایران بازگشتند و منشا خدمات بزرگی شدند که از فهرست بلند آن می توان به تاسیس دانشگاه تهران، دانشکده فنی، دانشکده علوم و بنیان گذاری مدارس عشایری اشاره داشت که هر یک به نوبه خود سهم به سزایی در پیشرفت جامعه داشت. بخشی از این خدمات را میتوانید در ادامه مطلب ملاحظه فرمایید.

تعیین نقشه راه ها در کشور لبنان، 1299 ش (1921-1920 م)

مهندس راه و ساختمان در اداره راه سوریه، اجرای پروژه بهسازی و راه سازی در شرکت مقاطعه کاری فرانسوی (حما-سوریه) 1302 ش (1923 م)

استخدام به عنوان مهندس راه و ساختمان در اداره راه لبنان، 1302 ش (1923 م)

شناسایی و کار در معادن ذغال سنگ ناحیه سار فرانسه، 1304 ش (1925 م)

کار به عنوان مهندس برق در راه آهن برقی دولتی فرانسه، پاریس، 1304 ش (1925 م)

مطالعه علمی در دانشگاه های پرینستن و شیکاگو و انتشار دو مقاله علمی در آمریکا و انگلیس، 1328-1325 ش (1949-1946 م)

تهیه صورت جلسات و خلاصه مذاکرات آکادمی ملی علوم، 1326 ش (1947 م)

عضو هیئت تحقیقاتی در انستیتوی تحقیقات هسته یی شیکاگو، 1327 ش (1948 م)

نماینده مردم تهران در مجلس سنا (دوره چهارم)، از 1340-1328 ش (1961-1949 م)

مأموریت خلع ید از شرکت نفت انگلیس در دولت دکتر مصدق، 1330 ش (1951 م)

اولین رئیس هیئت مدیره و مدیر عامل شرکت ملی نفت ایران در دولت دکتر مصدق، 1330 ش (1951 م)

وزیر فرهنگ در دولت دکتر مصدق، 1331-1330 ش (1952-1951م)

مخالفت با طرح قرارداد ننگین کنسرسیوم در مجلس،1333 ش(1954 م)

تدوین اساسنامه و تأسیس مؤسسه ملی ستاندارد ایران، 1333 ش (1951 م)

مخالفت با قرارداد عضویت دولت ایران در سنتو (پاکت بغداد) در مجلس، 1339 ش (1960 م)

مخالفت با طرح قانون ننگین کاپیتولاسیون و کنسر سیوم در مجلس و کناره گیری از مجلس به دنبال مخالفت های سیاسی،1340 ش(1961م)

اولین نماینده دائم ایران، در سازمان بین المللی فضا، سازمان ملل متحد، 1347-1341 ش (1968-1962 م)

خریدن زمین در کره مریخ، 1346 ش (1967 م)

تدوین آیین نامه کارخانجات نساجی کشور و رساله چگونگی حمایت دولت در رشد این صنعت

تدوین آیین نامه، تأسیس، نصب و راه اندازی کارخانجات دخانیات ایران

بنیان گذاری واحد پژوهشی صنعتی فیاوری خان و مان (پژوهش و صنعت در مکانیک هیدرودینامیک، انرژی های نو و نامحدود)، 1358 ش (1979 م)

بنیان گذاری واحد پژوهشی صنعتی سغدایی (پژوهش و تحقیق در سیستم های الکترونیک، اپتوالکترونیک، اپتیک فیزیک و سیستم های هوشمند)، سال 1359 ش، (1980م)

بنیاد پروفسور حسابی (پژوهش و فعالیت های علمی، فرهنگی، ...) سال 1360ش، (1981م)

واحد هدایت دانش آموزان و دانش جویان مبتکر، نظریه یی و کاربردی، سال 1361 ش، (1982م)

استفاده از انرژی خورشیدی در ایران، 1360 ش (1981 م)

ریاست گروه ممالک جهان سوم در کنفرانس بین المللی فضا

 

• قبلی
• بعدی