نگارستان

اهمیت ورزش در سالمندی

پیری ، ایستگاهی است که دیر یا زود، اگر حادثه قهریه ای سراغمان نیاید قطار زندگیمان در آن توقف خواهد کرد و ما نیز بناچار باید پیاده شویم. بنابراین از اینکه در ایام جوانی، چطور از جسم و روح خود نگهداری کرده باشیم، صرف نظر میکنیم. زیرا با فکر کردن به گذشته چیزی را نمی توانیم عوض کنیم لذا باید چاره ای اندیشید که در این موقعیت چکار میتوانیم انجام دهیم تا بهینه تر زندگی کرده و دوران پیری را نیز برای خودمان شاد و فرحبخش تر کنیم چون سالمندی دورانی است که فعالیت های جسمانی، روانی فرد کاهش پیدا می کند و ابتلا به بیماری های جسمی و ذهنی ممکن است منجر به احساس افسردگی در فرد شود. عوامل آسیب پذیری چون ابتلا به بیماری های جسمی و مزمن، کاهش قدرت و توانایی بدن، بازنشستگی ، دوری از فامیل و دوستان ،مرگ اطرافیان ، بیماری و مرگ دوستان موجب می گردد فرد بیش از پیش احساس ناامیدی، افسردگی و بیهودگی کند .

در این مورد نگرش افراد جامعه اطرافیان و فرزندان سالمند بسیار مهم است توجه افراد جامعه به سالمندان می تواند تاثیر مثبتی در پیشگیری از عوامل آسیب پذیر داشته باشد. عوامل جسمانی متعددی که منجر به پیر شدن میگردند شامل تغذیه نادرست، بهداشت پایین ،کمبود ویتامین ها، کم آبی بدن، کم کاری غدد تیروئید، بیماری های حاد مغزی، تصلب شرائین، آرتروز ، سرطان و .. می باشند. یکی از مهم ترین و ساده ترین روشهای جلوگیری از پیر شدن توجه به جسم است.

عدم توجه و رسیدگی به جسم منجر به پیری زودرس می شود افرادی که تحرک کمتری دارند در معرض خطر ابتلا به بیماری هایی مانند: افسردگی، بیماری و مرگ زودرس قرار می گیرند. یکی از روش های ساده از پیری جلوگیری می کند ،ورزش است. بدون فعالیت و کار انرژی خیلی زود تحلیل می رود. افرادی که تحرک کمتری نسبت به افراد پر تحرک دارند در خطر ابتلا به بیماری های گوناگون قرار می گیرند ورزش کردن برای تمام افراد و هر گروه سنی مفید است .

در گذشته فیزیولوژیست ها معقتد بودند که فقط تمرینات ورزشی در زمان جوانی به استقامت دوران پیری کمک می کند در حالی که تحقیقات اخیر نشان می دهد که ورزش برای هر فردی در هر سنی مفید است و یکی از خواص ورزش و فعال بودن جلوگیری از پیری است. از فواید مهم ورزش رابطه آن با سالم نگه داشتن عضلات است ورزش و تمرینات جسمانی موجب افزایش حجم عضلات شده و این امر به نوبه خود باعث می شود فیزیولوژی بدن قوی تر عمل کند . با توجه به وزن سن و سلامتی جسمانی سه هفته پیاده روی موجب کاهش کلسترول خون می شود تمرینات ورزشی که در دوران جوانی شروع می شود مانع از پوکی استخوان در سنین بعدی می گردد و استخوان ها تحمل بیشتری برای وزن بدن پیدا می کنند، در نهایت ورزش موجب افزایش حجم عضلات و توان و قدرت فرد، افزایش در میزان متابولیسم ،تحمل قند خون ،کاهش کلسترول، تنظیم حرارت بدن و تراکم استخوان می گردد.

ورزش برای سالمندان مفید است

بعضی از افراد مسن تر از فعالیتهای بدنی منظم بیشتر از دیگران سود می برند . امروزه بعضی از مطالعات دلایل ژنتیکی خاصی را برای توضیح این مطلب ارائه نموده اند . مطالعه اخیر نشان می دهد که گروهی از افراد مسن که ورزش می کنند نسبت به سایرین در انجام فعالیتهای بدنی موفق تر هستند و علت شاید مربوط به فاکتورهای شیمیایی باشد که در کنترل فشار خون مؤثر هستند . نتایج این مطالعه بر اهمیت ورزش کردن تأکید می نمایند و همچنین مکانیسمهای مرتبط با اینکه چرا گروهی از افراد سود بیشتری از فعالیت ورزشی می برند را توضیح می دهد .

این مطالعه نتایج تحقیقات گذشته را مبنی بر اینکه ورزش منظم نقش مؤثر و مهمی در زندگی سالم سالهای آینده زندگی دارد تأیید می نماید . ضمناً محققین بر این اعتقاد هستند که ترکیبات شیمیایی در اینکه چرا بعضی از سالمندان به روشهای ورزشی یکسان پاسخ نمی دهند مداخله می کنند . آنها همچنین دورنمای جدیدی برای این نظریه که وجود ترکیبات ژنی در بعضی از افراد و عدم وجود آنها در بعضی دیگر بعنوان یک عامل در میزان تأثیر فعالیتهای ورزشی بر افراد می باشد نشان دادند .

محققین اذعان می نمایند که محدودیتهای کارکردی مانند مشکلات در بالا رفتن از پله ها و یا مشکل پیاده روی در واقع عوامل سوق دهنده به ناتوانی های فیزیکی هستند . تقریباً یک سوم از سالمندان ۷۰ ساله و پیرتر در امریکا از محدودیتهای حرکتی و پیاده روی شکایت می کنند . بر اساس تحقیقات بعمل آمده این سالمندان تقریباً چهاربرابر بیشتر در معرض نیاز به مراقبتهای پرستاری و سه برابر بیشتر در خطر مرگ در طی ۲ سال آینده هستند .

ورزش برای همه یکسان نیست

ورزش کردن فوائد بیشماری برای سلامت قلب و سلامتی روانی و فیزیکی دارد . لیکن پاسخ فیزیکی به ورزش ممکنست از شخصی به شخص دیگر متفاوت باشد و علل آن نیز نامشخص می باشد . البته ژنتیک نقش بسیار مهمی دارد . ضمناً فعالیت ورزشی با خطر کمتری برای ناتوانی جسمی همراه است . لیکن علیرغم فوائد ورزش ، پاسخ افراد متفاوت است . در واقع این تحقیق اولین بررسی است که نشان میدهد سطح یک ژن کنترل کننده « آنزیم تبدیل کننده آنژیوتانسین » ACE که در واقع یک عامل کنترل کننده فشارخون می باشد . می تواند با میزان فعالیت ورزشی بهتر در بزرگسالان مرتبط باشد . تنوع این ژن می تواند با قدرت عضلانی و تحمل آن مرتبط باشد . این تحقیق ۳۰۷۵  فرد بزرگسال بین ۷۰ تا ۷۹ سال را به مدت ۴ سال تحت بررسی و پیگیری قرار داد . تقریباً یک سوم از افراد فعالیت فیزیکی داشتند و بیش از ۱۰۰۰  کالری در هفته به علت ورزش ، پیاده روی و بالا رفتن از پله از دست می دادند . بقیه فعالیت کمتری داشتند. سالمندان فعال ۳۳ درصد کمتر از دیگران که فعالیت کمتری داشتند دچار مشکل می شدند . در افراد سالمند فعال میزان فعالیت بدنی با تغییرات ژن ACE در ارتباط می باشد . در حالیکه در سالمندان غیرفعال این ارتباط وجود ندارد . در افراد فعال ، آنهائيکه با تغییرات ACE بنحوی در ارتباط بودند که قدرت عضلانی و تحمل بالایی داشتند ، کمتر دچار محدودیتهای فعالیت بودند . تقریباً یک چهارم از شرکت کنندگان در طرح ، ترکیب ژنتیک مرتبط با تولید ACE کمتر داشتند . این سالمندان از فوائد مربوط به ورزش همانند سایرین سود نمی بردند. لیکن انها از کسانیکه اصلاً ورزش نمی کردند بهتر بودند .

نتایج این تحقیق بر بررسی بیشتر تأثیر سیستم ACE  بر سلامتی انسان تأکید می نمایند.

* انجام 6 نوع تمرین ورزشی گرم‌كننده، استقامتی، انعطاف پذیری، تمرینات حفظ تعادل تمرینات قدرتی و نیز تمرینات انقباضی، ایستا برای سالمندان مفید است.

* تمرینات گرم‌كننده، شامل نرمش‌های ساده كششی هستند كه با انجام آن بدن فرد سالمند برای انجام سایر تمرینات آماده می‌شود و این تمرینات بایستی به شكلی اجرا شود كه منجر به كم آوردن نفس نشود.

* متخصصان طب سالمندی معتقدند تمرینات استقامتی سبب می‌شود تا تعداد ضربان قلب و تنفس افزایش یافته، مصرف اكسیژن به حداكثر برسد و در نتیجه كارایی قلب، ریه‌ها و سیستم گردش خون افزایش می‌یابد.

* پیاده‌روی، دویدن، دوچرخه سواری، شنا و كوهنوردی به عنوان تمرینات استقامتی به شمار می‌رود.

* پیاده‌روی آرام در خارج از منزل، علاوه بر اثرات بسیار مطلوب جسمانی،سبب جلوگیری از افسردگی و انزواطلبی فرد سالمند می‌شود.

* سالمندان لازم است در هنگام پیاده‌روی، كفش راحت، به اندازه و بنددار پوشیده، با لباس راحت، سبك و مناسب هر فصل پیاده‌روی را با سرعت كم شروع كنند و در یك وضعیت متعادل و راحت سر را بالا نگاه داشته،بدن را كمی به جلو متمایل و از برداشتن گام‌های بلند پرهیز كنند.

* تمرین‌های انعطاف‌پذیری نیزبا ایجاد كشش در عضلات و نسج نرم اطراف مفاصل، حركت مفصل‌ها را راحت كرده، موجب آسان‌تر شدن حركات اندام‌ها و تنه می‌شود.

* سالمندانی كه به هر دلیل دچار شكستگی استخوان،كشیدگی عضله یا پیچ خوردگی مفاصل شده‌اند، از انجام این نوع تمرینات پرهیز كنند.

* افراد سالمند می‌توانند با انجام تمرینات تعادلی از طریق تقویت عضلات،خصوصا عضلات پا به حفظ تعادل خود خصوصا در هنگام افتادن كمك كنند.

* سالمندان در هنگام انجام تمرینات تعادلی در كنار دیوار یا یك میز بایستند تا در صورت عدم تعادل بتوانند به آنها تكیه كنند.

* نوع دیگر از تمرینات قدرتی است.این تمرینات نه تنها موجب تقویت عضلات می‌شود،بلكه توانایی فرد را بالا برده،سبب ایجاد تعادل در وزن می‌شود و از پوكی استخوان هم جلوگیری می‌كند.

* با توجه به این‌كه حركات قدرتی با وزنه انجام می‌شود،سالمندان می‌توانند با پر كردن یك بطری نوشابه بزرگ یك وزنه 300 گرمی در اختیار داشته باشند.

آیا ورزش برای سالمندان بی خطر است؟

باید دانست که ورزش برای اکثر سالمندان بالای 65 بدون خطر است. حتی در‌آنان که از بیماری قلبی، فشار خون، بیماری قند، آرتریت، درد مفاصل، بیماری افزایش فشار خون رنج می برند و اکثر این بیماران سالمند می توانند بدون اینکه خطری برایشان داشته باشد ورزش کنند. و حتی ورزش در بهبودی بسیاری از این بیماریها مؤثر است. ولیکن اگر شما مطمئن نیستید که ورزش برایتان مفید و بدون خطر است و یا اینکه ورزش نمی کنید چون می ترسید که برایتان بد باشد، حتماً با پزشک خود مشورت کنید.

چگونه ورزش را آغاز کنیم؟

بسیاری از بیماران سالمند می خواهند بدانند که چگونه و از چه نوع ورزشی، ورزش را آغاز کنند. در شروع آنچه که مهم است این است که در درجه اول باید لباس و کفش مناسب ورزش بر تن و پا داشته باشید. بسیارمهم است که لباس راحت و اندازه باشد. کفش باید انحنای خوب برای نگهداری پا در موقعیت مناسب داشته باشد و در قسمت پاشنه پا ، لائی مخصوص درون کفش را نسبتاً کلفت انتخاب کنید (an elevated arc cushioned heel) که جلوی ضربه و فشار را بر پاشنه پا بگیرد. اگر تا به حال ورزش را آغاز نکرده اید بهتر است که آرام و آهسته ورزش کردن را آغاز کنید. و اکثراً با ورزش هائی شروع کنید که با انجام آن راحت تر هستید. آرام آرام ورزش کردن را آغاز کنید. این سبب می شود که کمتر به خود آسیب بزنید و همینطور آرام ورزش کردن در ابتدای کار مانع درد های عضلانی و مفصل می شود. ضرب المثلی امریکائیها دارند که می گوید:   No Pain, No Gain 

ولی به کار بردن این مثل در مورد افراد سالمند درست نیست. افراد سالمند درست نیست که ورزش ها را به حد اکثر ممکن انجام بدهند تا بتوانند از بهره ای که ورزش به سلامتی آنها می رساند بهره مند شوند. به طور نمونه ، راه رفتن یکی از بهترین ورزش هائی است که به ویژه برای آغاز کار بسیار ورزش خوبی است. و اگر چنانچه شما هم اکنون این ورزش را آغاز کرده اید می توانید آرام آرام مدت وشدت آن را بالا ببرید.

چه نوع ورزش ها رابهتر است انجام دهید؟

چندین نوع ورزش هستند که برای افراد سالمند بسیار سودمند است. یکی از اینها گروه ورزش های پیلاتس است و همچنین  راه رفتن، شنا کردن، دوچرخه سواری. اگر بتوانید به مدت30 دقیقه در بیشتر روزهای هفته و یا هر روز هفته انجام بدهید بسیار سودمند خواهد بود. و همینطور ورزش وزنه برداری( Strength Training) البته با وزنه های سبک، برای دو روز در هفته نیز بسیار سودمند خواهد بود.

قبل از هر ورزش به مدت 5 دقیقه بدن خود را گرم کنید ، این بدن را آماده ورزش خواهد کرد. آهسته راه رفتن و نرمش های سبک برای گرم شدن و آماده شدن بدن برای انجام ورزش روزانه خوب است و پس از تمام شدن ورزش نیز باید باز مدت 5 دقیقه نرمش سبک کنید. و یا اینکه آهسته قدم بزنید. اگر چنانچه در هوای گرم ورزش می کنید مدت زمان نرمش و یا آهسته راه رفتن را پس ازتمام شدن ورزش روزانه اندکی بیشتر کنید. 

به خاطر داشته باشید که ورزش فقط زمانی برای شما خوب خواهد بود که شما از نظر سلامتی خودتان احساس خوبی داشته باشید. بنابراین اگر گرفتار سرماخوردگی ، گریپ، فلو و یا بیماریهای مشابه هستید، در این زمان است باید ورزش نکنید و بیشتر استراحت کنید ، پس از بهبودی کامل دوباره ورزش را آغاز کنید.

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنیم؟

اگرپس از انـجام ورزش احساس درد در عضلات و مفاصل خود کردید شایدبه دلیل این باشد که یا زمان طولانی ورزش کرده اید و یا اینکه ورزش سنگین تر از آنچه که برای شما مناسب است انـجام داده اید. در این مورد باید ورزش سبکتر را جایگزین ورزش سنگین قبلی کنید و یا اینکه از مدت زمان ورزش بکاهید. و اگر این درد و ناراحتی بیش از یک یا دو روز باشد بهتر است که با پزشک خود مشورت کنید. اگر در هنگام ورزش و یا پس از آن دچار هر یک از علائم زیر شدید باید با پزشک خود فوری در میان بگذارید:

1- اگر گرفتار درد قفسه سینه و احساس فشار در قفسه سینه شدید.

2- اگر احساس تنگی نفس کردید و یا اینکه گرفتار اشکال تنفس شدید.

3- اگر احساس سر گیجه و یا light headedness کردیدو یا اختلال در بینائی یا اینکه چشمتان سیاهی رفت و سبکی در سر کردید.

4- اگر احساس عدم تعادل کردید.

5- اگر احساس تهوع و یا اینکه استفراغ کردید

چه ورزش های ویژه ای که سالمندان می  توانند انـجام دهند؟

ورزش هائی هستند که شما می توانید در خانه انـجام بدهیدو بسیار ساده و راحت هستند. هر کدام از این ورزش ها را می توانید 8 تا 10 مرتبه تکرار کنید و پس از اندکی استراحت برای دور دوم آماده شوید.

به خاطر داشته باشید

1- تمام این حرکات را آهسته و به گونه ای انجام دهید که بتوانید کنترل تمام حرکات را در دست داشته باشید.

2- زمان انجام این ورزش ها نفس را در سینه حبس نکنید

3- اگر احساس درد هرقسمت بدن کردید ورزش را ادامه ندهید

4- پس از انجام هر ورزش عضلاتی را که برای انجام این ورزش به کار برده اید آرام آرام باز و بسته کنید.

• قبلی
• بعدی