آزمایش آندوسکوپی، دقیق ترین و کامل ترین ابزار بررسی و تشخیص علل بیماری های گوارشی و بخصوص سرطان است که با کمترین عوارض جانبی می توان درون مری، معده و اثنی عشر را بررسی نمود. همچنین آندوسکوپی را می توان بهترین راه تشخیص زخم های گوارشی و سرطان معده برشمرد در حالیکه برای تشخیص عفونت هلیکوباکترپیلوری نیز بسیار مفید می باشد.
آندوسکوپ های اولیه فقط از چند آینه و عدسی ساخته شده بودند، اما از سی سال پیش، آنها جای خود را به دستگاه های حاوی فیبر نوری دادند که با استفاده از آنها، تصاویر بسیار واضح و روشنی از درون بدن بدست می‌آید. آندوسکوپ های امروزی، بسیار پیشرفته هستند. آنها دارای دوربین‌های ویدیویی می‌باشند که تصاویر را می‌توان به طور مستقیم از یک مانیتور مشاهده نمود. این آندوسکوپ ها همچنین دارای لوله‌هایی برای ساکشن یا کشیدن مایع درون معده به خارج، فرستادن هوا به داخل معده و بادکردن آن و عبور دادن وسایل خاصی برای نمونه‌برداری از بافت معده (بیوپسی) نیز می‌باشند.
انجام آندوسکوپی دو تا سه دقیقه بیشتر به طول نمی‌انجامد و در طول همین مدت اندک نیز افراد به وسیله‌های داروهای بی‌حس کننده موضعی هیچ گونه احساس دردی نخواهند داشت. اگر بیماری به هیچ عنوان طاقت درد نداشته باشد و یا از انجام آندوسکوپی استرس و ترس داشته باشد این کار به صورت بیهوشی برایش انجام خواهد گرفت.
در مورد نگرانی نسبت به آلوده بودن دستگاه آندوسکوپی باید گفت که پس از معاینه هر فرد، پزشک لوله‌های ضخیم دستگاه آندوسکوپ را ابتدا به خوبی شست‌و‌شو می‌دهد و سپس آن را به مدت ده دقیقه در محلول ضدعفونی کننده که از بین برنده انواع میکروب‌ها، ویروس‌ها و باکتری‌هاست قرار می‌دهد بنابراین هیچ گونه نگرانی در این خصوص وجود ندارد.
درباره عوارض جانبی انجام آندوسکوپی نیز می توان گفت که انجام هرگونه اقدام درمانی می‌تواند عوارضی به همراه داشته باشد اما بروز این عوارض بعد از آندوسکوپی بسیار نادر است.
فواید آندوسکوپی
بسیاری از بیماری‌ها از جمله سرطان را می‌توان در مراحل اولیه با آندوسکوپی تشخیص داد و در همان لحظه درمان کرد.
آندوسکوپی یک دستگاه تشخیصی است که به کمک آن می‌توان تمام اعضای داخلی بدن و بیماری‌های آن را به صورت دقیق مشاهده کرد و تشخیص داد و در نهایت بهترین روش درمان را اعمال کرد.
بررسی وضعیت اعضای بدن و بیماری‌های آن توسط آندوسکوپی به صورت کاملا گویا انجام میشود و پزشک می‌تواند در حین انجام آندوسکوپی در صورت مشاهده هر گونه بیماری آن را تشخیص و در همان لحظه درمان کند اما با عکس تنها می‌توان به یک تصویر ظاهری دست یافت که بسیار از مسائل را نمی‌توان به وسیله آن مشاهده کرد و تشخیص داد.
برای مثال اگر پزشک در حین آندوسکوپی متوجه خونریزی شود می‌تواند در همان لحظه آن را درمان کند، همچنین به کمک این روش می‌توان بسیاری از سرطان‌ها را در همان مراحل اولیه تشخیص داد و درمان را آغاز کرد بدین گونه که اگر پزشک در حین آندوسکوپی متوجه توده و یا بافت غیرمعمول شود می‌تواند در همان لحظه نمونه‌برداری را انجام دهد و به سرطانی بودن توده پی ببرد.
با پیشرفت آندوسکوپی و استفاده از آن، شمار بسیاری از موارد بستری در بیمارستان‌ها کاسته شده است زیرا بسیاری از بیماری در مراحل اولیه درمان می‌شوند.
از فواید دیگر آندوسکوپی در درمان بیماری ها این است که متخصصان، با دیدن تصاویر رنگی فیزیولوژیکی گرفته شده، از بدن می توانند به وجود انواع مختلف بیماری ها و همچنین لخته ها در عضو مورد نظر پیببرند و شرایط پاتولوژیکی بسیاری را ارزیابی کنند. نظیر بررسی میزان خون رسانی به بافت ها و مخاط های مختلف و تشخیص بافت های غیر طبیعی که در زیر این مخاط ها فرا گرفته نظیر تومور های زیر پرده مخاطی.
از دیگر فواید اصلی، استفاده از آندوسکوپ ویدئویی آن است که در این نوع، آندوسکوپ قادر به تصویر کشیدن اجزای داخلی بدن هستند، به گونه ای که امکان تماشای تصویر، همزمان به وسیله تمامی افراد تیم جراحی امکان پذیر باشد بدون آنکه رزولوشن تصویر پایین بیاید.
نکته دیگر آن است که در صورت عدم استفاده از سیستم های ویدئو حین انجام عمل آندوسکوپی، متخصص برای دیدن تصاویر و استفاده از فواید آندوسکوپی در درمان بیماری ها مجبور است که از طریق یک چشمی، آن هم با دقت زیاد نگاه کند و اغلب به دلیل خم شدن روی بیمار، خستگی و فشار شدیدی را در ناحیه چشم ها، گردن و پشت خود احساس می کند. در حالی که اگر از آندوسکوپ ویدئویی در درمان بیماری ها کمک گرفته شود، متخصص این امکان را دارد که در یک وضعیت مناسب و راحت قرار گرفته، خستگی کمی را احساس کند. ضمن آنکه تمامی افراد تیم جراحی می توانند روند معاینه و درمان را به وضوح دیده، از این طریق کمک مؤثری به جراح نمایند.
شیوه انجام آندوسکوپی معده
انجام آندوسکوپی فقط به چند دقیقه وقت نیاز دارد و از آنجایی که لازم است در هنگام آندوسکوپی، معده شما خالی باشد، اگر قرار است آندوسکوپی در صبح انجام شود، شما باید بعد از خوردن شام، دیگر هیچ چیزی تا هنگام آندوسکوپی نخورید و به صورت ناشتا باشید. اگر هم قرار است آندوسکوپی در بعدازظهر انجام شود، شما باید بعد از اینکه یک صبحانه سبک میل نمودید، دیگر هیچ چیزی تا هنگام آندوسکوپی نخورید.
در هنگام داخل کردن نوک آندوسکوپ به سمت گلو، ممکن است شما یکی دوبار آروغ بزنید که این یک واکنش طبیعی می باشد.
برای انجام آندوسکوپی، شما باید راحت بوده و بر روی سمت چپ خود دراز بکشید.
به گلوی شما یک اسپری بی‌حس کننده زده می شود تا چیزی احساس نکنید.
همچنین یک قطعه کوچک محافظ در بین دندان های شما قرار داده می شود. این کار باعث میشود که دندان های شما آسیبی نبیند و نیز دندان های شما هم به آندوسکوپ صدمه نزنند.
وقتی که شما آماده بودید، پزشک، سر آندوسکوپ را روی زبان شما قرار داده و آن را به سمت گلو می‌برد و از شما می‌خواهد که آن را قورت دهید، با این کار، مری باز شده و آندوسکوپ داخل آن می شود و سپس به سمت پایین و معده می‌رود.
در طی این مدت، یک پرستار دائما مراقب شما خواهد بود و با یک ساکشن، بزاق شما را که در دهانتان جمع می شود، بیرون می‌کشد (مانند وسیله‌ای که در دندانپزشکی وجود دارد).
وقتی که سر آندوسکوپ وارد معده شد، از طریق یک لوله که در آندوسکوپ قرار دارد، معده باد می شود تا مشاهده داخل آن بهتر انجام شود.
در صورت مشاهده موارد مشکوک، پزشک ممکن است اقدام به نمونه‌برداری از بافت معده (بیوپسی) نماید که این کار، کاملا بدون درد می‌باشد.
وقتی که کار پزشک تمام شد، آندوسکوپ به بیرون کشیده می شود.
مشکلات حین انجام آندوسکوپی معده
در طی انجام آندوسکوپی، اشکالات زیر ممکن است برای شما ایجاد شود:
- احساس فشار در گلو
- احساس ناراحتی در شکم
- زدن آروغ (به خاطر هوایی که به داخل معده فرستاده می شود). در هنگام داخل کردن نوک آندوسکوپ به سمت گلو، ممکن است شما یکی دوبار آروغ بزنید که این یک واکنش طبیعی می باشد.
انواع آندوسکوپی
احتمالا وقتی اسم آندوسکوپی را می‌شنوید، به طور ناخودآگاه یاد بیماری‌های معده می‌افتید و لوله‌ای را در ذهن می‌آورید که قرار است از دهان وارد شود، به معده برسد و بخش‌های مختلف معده را بررسی کند، اما امروزه تنوع آندوسکوپ‌ها بسیار بیشتر از گذشته شده و بسیاری از دیگر قسمت‌های بدن را هم می‌توان با وسایل مشابه بررسی کرد.
در صورتی که به بیماری‌هایی مثل هپاتیت یا ایدز مبتلا هستید، حتما پیش از انجام آندوسکوپی این موارد را به پزشک خود اطلاع دهید.
به طور مثال، آندوسکوپ‌هایی وجود دارند که از دهان وارد می‌شوند و به نای می‌رسند تا مجاری هوایی را بررسی کنند. به این آندوسکوپ‌ها در اصطلاح پزشکی برونکوسکوپ می‌گویند.
از طرف دیگر آندوسکوپ‌هایی وجود دارند که می‌توانند از راه بینی وارد شوند و به دریچه‌های سینوس‌ها برسند، به داخل سینوس‌ها بروند و در نهایت بخش‌های مختلف سینوس‌ها را بررسی کنند.
آندوسکوپ‌های دیگری هم وجود دارند که از راه مجرای ادرار وارد می‌شوند و مثانه را مورد بررسی قرار می‌دهند. به این آندوسکوپ‌ها در اصطلاح پزشکی سیستوسکوپ می‌گویند.
آندوسکوپ‌های خاصی هم وجود دارند که از مقعد وارد می‌شوند و بخش‌های مختلف روده بزرگ را قابل مشاهده می‌سازند. به این آندوسکوپ‌ها، کولونوسکوپ می‌گویند و انواع کوتاه تر آنها رکتوسکوپ نامیده می شوند، چرا که فقط بخش انتهایی روده بزرگ که رکتوم نامیده می شود را بررسی می کنند.
علاوه بر این، انواع مختلف دیگری از آندوسکوپ‌ها هم وجود دارد. به طور مثال در حال حاضر حتی می‌توان داخل مفاصل را با همین روش مورد مشاهده قرار داد. در این موارد پوست روی مفصل را پس از بی‌حسی سوراخ می‌کنند و آندوسکوپ را از طریق پوست به داخل مفصل می‌رسانند تا بتوانند فضای داخل مفصل را ببینند. به این آندوسکوپ‌ها، آرتروسکوپ می‌گویند.
آندوسکوپ‌هایی برای مشاهده داخل رحم و حتی داخل فضای شکم هم وجود دارد. شاید بتوان گفت حتی آنژیوگرافی هم در اصل نوعی آندوسکوپی است، اما به هر حال مکانیسم عملکرد آنژیوگرافی با آندوسکوپ‌هایی که تاکنون گفتیم، به طور قابل توجهی متفاوت است.
نکات لازم برای انجام آندوسکوپی
اگر قرار است برای شما آندوسکوپی انجام شود، حتما به موارد زیر توجه داشته باشید:
1- در صورتی که به بیماری‌هایی مثل هپاتیت یا ایدز مبتلا هستید، حتما پیش از انجام آندوسکوپی این موارد را به پزشک خود اطلاع دهید، چرا که پزشکان به منظور پیشگیری از انتقال این بیماری‌ها از یک فرد به فرد دیگر، برای مبتلایان به این بیماری ها از اندوسکوپ‌های مخصوص این بیماران استفاده می‌کنند.
2- قبل از انجام هر گونه آندوسکوپی، تمام داروهای مصرفی را به پزشک بگویید، به ویژه درباره داروهای ضدانعقاد، ممکن است پزشک ترجیح بدهد یک یا چند روز قبل از انجام آندوسکوپی، بعضی داروهای شما قطع شوند.
برخی اوقات طی انجام آندوسکوپی، نمونه‌هایی از بافت‌های داخلی بدن برداشته میشود تا زیر میکروسکوپ مورد بررسی قرار گیرند.
3- اگر به اختلالات خونریزی دهنده مبتلا هستید، حتما این موضوع را به اطلاع پزشک برسانید تا اقدامات لازم را برای مقابله با خطرات احتمالی مهیا کند.
4- هر زمان که برای انجام آندوسکوپی مراجعه می‌کنید، تمام مدارک پزشکی خود را همراه داشته باشید.
5- روز انجام آندوسکوپی، به تنهایی به بیمارستان یا محل انجام آندوسکوپی مراجعه نکنید و حتما کسی را با خود همراه داشته باشید.
6- نگران درد و ناراحتی نباشید. پزشکان برای تخفیف درد و ناراحتی بیماران، معمولا از داروهای مسکن، مخدر یا خواب‌آور به میزان لازم استفاده می‌کنند تا انجام این اقدامات برای بیمار قابل تحمل باشد.
7- در برخی آندوسکوپی‌ها لازم است بیمار چند ساعت ناشتا باشد، یا پیش از انجام آندوسکوپی از روش‌هایی مثل تنقیه استفاده کرده باشد. درباره نیاز به انجام چنین اقداماتی حتما با پزشک خود مشورت کنید و به تمام توصیه‌های او عمل کنید تا زمان آندوسکوپی، مشکلی برای شما ایجاد نشود.
8- برخی اوقات طی انجام آندوسکوپی، نمونه‌هایی از بافت‌های داخلی برداشته میشود. این نمونه‌ها توسط بیمار یا توسط پزشک مربوطه به بخش پاتولوژی فرستاده میشود تا زیر میکروسکوپ مورد بررسی قرار گیرند و از روی آن، بیماری تشخیص داده شود. پیگیر نتیجه نمونه‌برداری‌های خود باشید.
9- گاهی لازم است بیمار ساعاتی پس از انجام آندوسکوپی در بیمارستان یا محل آندوسکوپی تحت نظر باشد. این موارد را در برنامه‌ریزی زمانی خود لحاظ کنید.
10- پس از انجام آندوسکوپی اگر دچار هر مشکلی نظیر خونریزی، درد بیش از حد، تهوع و استفراغ یا تب شدید، هر چه سریع‌تر مساله را با پزشک خود در میان بگذارید.
