دلایل کوتاهی قد
کوتاهی قد یک ویژگی و اخلال فیزیولوژیکی است که تحت تاثیر عواملی همچون سوء تغذیه، علل فامیلی و بلوغ دیررس، پیدار میگردد و برای پیشگیری و درمان کوتاهی قد لازم است آموزش های لازم را فرا گرفت و آنرا بویژه در سنین کودکی فرزندان، اعمال نمود.
هرگاه میزان قد یک فرد از حداقل قابل قبول آن سن، کوتاه‌تر باشد، وی جزو افراد قد کوتاه تلقی میشود. متوسط قد در پایان سن رشد در زنان 162 و در مردان نیز 172 تا 175 سانتی‌م‌تر و حداقل قد در زنان و مردان به ترتیب 152 و 162 است و اگر پایین‌تر از معیار گفته باشد کوتاهی قد به فرد نسبت داده میشود.
رشد قد از تولد تا 16 سالگی در دختران و تا 18 سالگی در پسران آهنگ رشد منظمی دارد که مطابق آن، رشد صورت می‌گیرد و برای هر فرد، مختص خودش است که به عنوان یک الگوی رشد به کار برده میشود، به گونه ای که اگر آهنگ رشد یک کودک از حد طبیعی کمتر باشد و سیر بالا رونده نداشته باشد، باید علت آن بررسی شود.
بیشترین علت کوتاهی قد، خانوادگی است و حتی بستگان نزدیک مانند عمو، دایی، عمه و... نیز در کوتاهی قد موثرند. همچنین سوءتغذیه در دوران کودکی، عفونت‌های مزمن و تکرار شونده، بیماری‌های دستگاه گوارش، کم‌کاری تیروئید، تاخیر بلوغ سرشتی، کم‌بودن هورمون رشد، کم‌خونی مزمن و... از علل کوتاهی قد به شمار می‌رود.
در برخی موارد علت کوتاهی قد به اختلالات کروموزوم و سندروم ترنر و یک نقص ژنتیکی در استخوان بازمی‌گردد که راه درمانی هم برای آن وجود ندارد. بیشتر افرادی که با مشکل کوتاهی قد به پزشک مراجعه می‌کنند، دوست دارند قد بلند شوند اما باید گفت درمان کوتاهی قد بستگی به علت کوتاهی قد دارد. به عبارت دیگر در مواردی که کوتاهی قد ناشی از بیماری‌هایی مانند نارسایی کلیه، کم‌خونی، کم‌کاری تیروئید و کمبود هورمون رشد باشد با درمان و برطرف کردن علت‌ها البته به شرطی که سن رشد به پایان نرسیده باشد، امکان بلند شدن قد وجود دارد.
اگر کودک دچار بیماری باشد که موجب عدم رشد کافی قدی او شده باشد، درمان بیماری باید تا قبل از قاعدگی در دختران و قبل از 14 تا 16 سالگی در پسران باشد. همچنین در خصوص مصرف کلسیم و آهن باید گفت که زمانی این موارد بر رشد قد تاثیرگذارند که علت کوتاهی قد ناشی از کمبود این مواد در بدن باشد.
علل کوتاهی قد به سه گروه عمده مربوط می شود. بیماری های مزمن ( مانند سوء تغذیه)، علل فامیلی و تاخیر رشد سرشتی (بلوغ دیررس). متعجب می شوید اگر بشنوید سوء تغذیه، شایع ترین علت نارسایی رشد در جهان است که متاسفانه از فقر و بی عدالتی سرچشمه می‌گیرد. البته حتی در کشورهای توسعه یافته هم به دلیل قرار دادن محدودیت های رژیمی سرخود، این مشکل وجود دارد.
بچه هایی که به دلیل خانوادگی و فامیلی، کوتاه هستند، والدینی کوتاه قد دارند. سرعت رشد این بچه ها در دراز مدت خوب است و سن استخوانی وتقویمی آنان با هم همخوانی دارد، یعنی رشد استخوانی آنها نسبت به سنشان طبیعی است و به موقع به سن بلوغ رسیده و در نهایت قدی مانند والدین خود خواهند داشت.
تاخیر رشد سرشتی در مورد بچه هایی طبیعی بکار می‌رود که نسبت به سنشان کوچکترند اما نرخ رشد آنها طبیعی است. تاخیر رشد استخوان ها با وجود سرعت طبیعی رشد و در نهایت رسیدن به قدی متناسب با الگوی قد خانواده، از مشخصات تاخیر رشد سرشتی است. این افراد معمولا دیرتر از دیگر همسالانشان به بلوغ می‌رسند. مثلا دختران در سن بالای 15 سال عادت ماهانه شده و رشد قدی پسران تا 18 سالگی طول می‌کشد.
به ندرت ممکن است بیماری های غدد داخلی مانند هیپوتیروییدی (کم بودن هورمون تیروئید) و کم بودن هورمون رشد هم موجب نارسایی رشد شود، اما کوتاهی قد بیشتر ناشی از بیماری‌های ژنتیکی مانند سندرم داون وترنر و... است. با توجه به توضیحاتی که داده شد حتما متوجه شدید که کوتاهی قد همیشه یک بیماری نیست که نیاز به درمان داشته باشد. البته ممکن است گاهی نشانه یک بیماری بوده و تنها در این صورت است که نیاز به درمان خواهد داشت.
نکته‌ای که والدین باید به آن توجه داشته باشند این است که شاخصه‌های رشد کودکشان یعنی قد، وزن و دور سر را از همان بدو تولد، طبق توصیه پزشکان به طور مرتب اندازه بگیرند تا در صورت وجود مشکل، بتوانند به موقع کودک را نزد پزشک ببرند. لازم است بدانید توصیه میشود این شاخص‌ها تا یک سالگی هرماه، از یک تا دو سال، هر دو ماه، از دو تا سه سالگی، هر سه ماه و بعد از 3 سالگی، هر 6 ماه اندازه گرفته شوند.
باز هم تاکید میشود که کوتاهی قد در اکثر کودکان به علت تغذیه نامناسب ایجاد می شود. پس به جای نگران شدن و گشتن به دنبال داروهای تقویتی و هورمون رشد، بهتر است به تغذیه کودکانتان توجه بیشتری داشته باشید.
درمان کوتاهی قد
مصرف چه ماده ای، قد را بلند می کند؟
به گفته پزشکان استفاده از تخم مرغ در رژیم غذایی افراد بهترین ماده غذایی برای پیشگیری و درمان عارضه کمبود روی است و تا حدودی می تواند مشکل کوتاهی قد کودکان را با این ماده مرتفع کرد. عنصر روی در رشد و بلوغ، سلامت و شادابی پوست، مو و ناخن تاثیر قابل توجهی دارد و به همین دلیل کمبود آن می تواند مشکل ساز شود.
متخصصان تغذیه معتقدند از آنجا که مشکلات کوتاه قدی ناشی از کمبود روی در کودکان عصر حاضر یکی از نگرانی های مسئولان بهداشتی جوامع محسوب می شود. طبق سفارش سازمان بهداشت جهانی باید تخم مرغ که غنی از ماده معدنی روی است در برنامه غذایی مهد کودک ها و مدارس گنجانده شود.
بد نیست بدانید تمام ذخیره روی موجود در تخم مرغ در زرده آن وجود دارد و این ماده حیاتی موجود در زرده تخم مرغ با پختن از بین نمی رود و ساختمان آن حفظ می شود. با توجه به این که علاوه بر کمبود روی کمبود ویتامین A، آهن، کلسیم و ید هم ممکن است در کوتاه قدی کودکان نقش داشته باشد، متخصصان تغذیه برای رشد قد نوجوانان، مصرف روزانه 150 گرم گوشت، نصف تا یک لیوان حبوبات پخته، 2 تا 3 لیوان شیر و لبنیات دیگر به همراه سبزیجات را توصیه می‌کنند.
برخی از کارشناسان بر این باورند نوجوانانی که در سن رشد قرار دارند و رشد قدی آنها خوب نیست، می‌توانند با مصرف مکمل ویتامین‌ها و املاح و آهن، رشد قدی‌شان را بهبود بخشند. با این حال این مکمل‌ها نمی‌توانند به جای مواد غذایی تازه و پرخاصیت مصرف شوند.
پزشکان مصرف هفته‌ای یکبار جگر و دو بار غذای دریایی و نیز آجیل‌هایی نظیر بادام، بادام زمینی و گردو و مواد حاوی روی را برای رشد قد، توصیه می‌کنند. با تمام این حرف ها نباید نقش تغذیه را نادیده گرفت. همانطور که مردمان کشور هلند با مصرف سرانه 480 لیتر شیر، بلندترین مردم دنیا شناخته شده اند و ژاپنی ها با تغییر الگوی غذایی، قد خود را افزایش دادند.
