مدیریت و کنترل خواب
خواب و رویا، مجموعه ای از تصاویر، اندیشه ها، احساسات و عواطف هستند که در مراحل خاصی از خوابیدن، به صورت غیر ارادی در ذهن ما اتفاق می افتند که جوهره و هدف آن، هنوز بطور کامل مشخص نیست، اما در طول تاریخ، این موضوع همواره مورد توجه بوده، و درباره ی آن بحث های فراوانی درگرفته است. بررسی علمی خواب دیدن را رؤیاشناسی (oneirology) می نامیم. در طول تاریخ، انسان ها در خواب و رؤیاهایشان به دنبال یافتن معنا و یا پیشگویی آینده بوده اند. از دیدگاه فیزیولوژیک، رؤیا دیدن، پاسخی است به فرایندهای عصبی در زمان خواب. از دیدگاه روانشناسی، خواب دیدن بازتاب ناخودآگاه است، و از دیدگاه معنوی، پیامی است از سوی خدایان، درگذشتگان، پیامی از سوی روح که می تواند از آینده خبر دهد.
طبق تصور عمومی خواب زمانی برای استراحت جسم می باشد اما این تفکر تا اندازه ای صحیح است زیرا خواب هم می تواند یک فرآیند فعال باشد که در آن مغز به طور قابل ملاحظه ای فعال است حتی اگر بدن بی حرکت و بدون جنبش باشد.
هنوز مطالب زیادی راجع به خواب هست که به صورت ناشناخته باقیمانده است اما به طورکلی متخصصان فرآیند خواب را به دو طبقه کلی تقسیم می کنند. این تقسیم بندی طبق مشاهده ای که از افراد خواب صورت گرفته و ثبت فعالیت الکترونیکی مغز آنها در حین خواب می باشد.
– خواب بدون حر کت چشم
– خواب همرا ه حرکت سریع چشم ها
در طول این نوع خواب، خواب دیدن رایج است. ماهیچه ها غیر فعال هستند و فعالیت الکتریکی مغز مانند زمان بیداری است. فشار خون و قلب و سرعت تنفس ممکن است به صورت ناگهانی و برای مدتی اززمان افزایش یابد درست مانند زمان بیداری. در طول 8 ساعت خواب نرمال فرد از حالت بیداری وارد مرحله یک و خواب بدون حرکت سریع چشم سپس مرحله 2،3،4 و نهایتا در ساعات اولیه وارد مرحله خواب همراه حرکات سریع چشم می شود و به مرور زمان یعنی همزمان با گذر عمر انسان ساعت هوشیاری فرد افزایش یافته و مراحل عمیق خواب بدون حرکت چشم کاهش می یابد.
در بسیاری از فرهنگ ها، برای غنی ساختن رؤیاها، تمرین و ممارست فراوانی صورت می گیرد تا به این ترتیب فرد بتواند خواب هایی ببیند که پیشگویانه هستند یا این که پیام هایی الهی در خود دارند. تحقیقات جدید نشان می دهند که می توان با یک روش یادگیری واکنشی، خواب ها را کنترل کرد. تنها برای یک لحظه تصور کنید. همه چیز درست مثل واقعیت، «طبیعی» است، حال آن که شما می دانید دارید خواب می بینید و جایتان کاملاً امن است، نه می میرید و نه زخم برمی دارید. شما در قلمرو رؤیای شفاف هستید. هیچ کدام از قوانین و مقررات همیشگی نمی توانند جلوی شما را بگیرند! به این شکل شما می توانید به «حقیقت مجازی فردی» خودتان دست یابید، آن هم با چنان عمقی از واقع گرایی که هیچ کدام از شبیه سازی های رایانه ای پیشرفته، به پای آن نمی رسد. حال ببینیم چگونه می توان این کار را انجام داد.
کنترل خواب
1- انگیزش و تلقین برای دیدن رؤیای شفاف، باید بتوانیم هنگام خواب دیدن، خودآگاهی روشن و زنده ای داشته باشیم. با ورود به این حالت از هوشیاری بالا، که از لحاظ علمی اثبات شده است، شما می توانید رؤیاهای خود را با غنا و قوت شگفت آوری کنترل و تجربه کنید. تصور کنید در رؤیای خود، از خواب برخیزید و بتوانید هر کاری که بخواهید انجام دهید، هر کسی را که بخواهید ببنید و هر جا که بخواهید بروید… و تمام این ها در حالی اتفاق می افتند که حواس پنجگانه ی شما به روشنی کار می کنند و می توانید همه چیز را با جزئیات روشن، حس کنید، تجربه ای خوشایند که در آن، تمام رؤیاهایتان به حقیقت می پیوندند. همه ی انسان ها این قابلیت را دارند که چگونگی دیدن خواب های شفاف را بیاموزند – تنها چیزی که لازم داریم، انگیزه و تمرین است. هر قدر مهارت شما در مدیتیشن و ورود به حالات لازم آگاهی، بیشتر باشد، آسان تر می توانید به دلخواه خود شفاف شوید. و وقتی تصمیم گرفتید که در خواب هایتان هشیار باشید، به جهانی قدم می گذارید که در آن، رابطه ی شما با درونیات خودتان، می تواند تا پایان عمر، به کلی دگرگون شود.
2- وضعیت خوابیدن و ریلکسیشن چشمانتان را ببندید و به پشت دراز بکشید. سه نفس عمیق بکشید. فرو رفتن بدنتان در تخت را احساس کنید و تمام فشار عضلاتتان را آزاد کنید. از احساس شل شدگی و ریلکسیشن لذت ببرید، و بر روی هدف خود برای کنترل کردن خواب هایتان، متمرکز شوید. بگذارید تمام افکار از شما عبور کنند، بی آن که برخوردی با آن ها داشته باشید. بدن خود را کاملاً ریلکس و بی حرکت نگه دارید. مرتب در ذهن خود تکرار کنید: «یک. صحنه ی بعدی، یک رؤیا خواهد بود. دو. صحنه ی بعدی یک رؤیا خواهد بود. سه….» و همین طور ادامه دهید. این کار باعث خواهد شد که هدف شما مشخص باشد و در همان حین که جسمتان به آرامی به خواب می رود، ذهنتان هشیاری خود را حفظ خواهد کرد. وضعیت خوابیدن شما می تواند بر موفقیتتان در این کار تأثیرگذار باشد. بهترین وضعیت، همان حالت جنینی معمولی است (چرخیده به یک سمت، زانوها و آرنج ها جمع شده به داخل بدن). خوابیدن به پشت نیز وضعیت خوبی محسوب می شود. عجیب است که یک آن در رؤیای شفاف خود به اطراف می روید و سپس بر روی تختتان خود را جمع کرده، می یابید. گاهی حتی ممکن است خودتان را بیدار کنید چرا که در رؤیای شفاف خود، بازویتان را تکان داده اید و تصادفاً همین باعث تکان خوردن بازوی حقیقیتان شده و آن را به تخت کوبیده اید. چنین اتفاقی می تواند مشوش کننده باشد و موجب شود آگاهی، از جسم رؤیا به جسم حقیقی منتقل گردد، اما اگر چشمهایتان را بسته نگه دارید، اغلب می توانید به همان بخشی از رؤیای شفاف خود برگردید که از آن خارج شده بودید.
3- شفافیت خود به خودی تا زمانی که اولین رؤیای شفاف خود را تجربه نکرده اید، شاید این مسئله به نظرتان غیر قابل درک باشد. بسیاری از افراد به همین دلیل، پیش از آن که تلاش کنند، ناامید می شوند. بنابراین، توضیح درباره ی چگونگی وارد شدن به وضعیت رؤیای شفاف، مفید خواهد بود. بیشتر کسانی که در ابتدای راه دیدن رؤیاهای شفاف هستند، به چنین حالتی دچار می شوند. در حقیقت، اولین رؤیای شفاف شما، با شفافیت خود به خودی، ایجاد خواهد شد. این اتفاق زمانی می افتد که ناگهان بی هیچ دلیل مشخصی، متوجه می شوید «من دارم خواب می بینم!». شفافیت خود به خودی، بیشتر به شانس بستگی دارد. البته با افزایش خودآگاهی در طول روز، بهتر می توانید بودن در وضعیت رؤیا را متوجه شوید و به تبع آن، با آسودگی بیشتری، رؤیاهای واضح و شفافتان را تجربه کنید. با انجام مدیتیشن به صورت منظم و دیدن رؤیاهای شفاف، خودآگاهی شما افزایش قابل توجهی می یابد. این به شما می کند که حتی وقتی رؤیای شفافتان بسیار به زندگی حقیقی شباهت دارد، بدانید که در حال خواب دیدن هستید، زیرا به نشانه های ظریف تری دقت خواهید کرد.
4- شخصیت های رؤیا عقل سلیم می گوید شخیت های رؤیا، بخشی از ضمیر ناخودآگاه شما هستند ( در تضاد با موجودات آگاه که در خواب شما دخالت دارند). پس در این روش، از ذهن ناخودآگاه کمک می گیریم. روش کار، این گونه است. پیش از این که به خواب بروید، به وسیله ی مدیتیشن، هدف خود را برای دیدن رؤیای شفاف تثبیت کنید و با تحکم به ناخودآگاه خود بگویید «من امشب رؤیای شفاف خواهم دید». ساعت پنج صبح از خواب بیدار می شوید (به طور طبیعی یا با ساعت) و دوباره هدف خود را تکرار می کنید. طی دو تا سه ساعت بعد، دوره های طولانی REM (حرکات سریع چشم هنگام خواب) با رؤیاهایی واضح را تجربه خواهید کرد. در این مدت احتمال دیدن رؤیای شفاف، بسیار زیاد است، و اگر شانس بیاورید، یک شخصیت رؤیا، این را به شما خواهد گفت. برای مثال، یک استاد روانشناسی در خواب به سراغتان می آید و می گوید «حالا بیا رؤیای شفاف را امتحان کنیم». این استاد، خودآگاهی هوشیارانه را در شما فعال می کند و رؤیایتان شفاف می شود.
5- موضوع رؤیاها این مورد هم مشابه مورد قبل است. پیش از این که به خواب بروید، شرایط را برای رؤیای شفاف مساعد کنید (یعنی به ناخودآگاهتان بگویید که هر وقت خواب دیدید، می خواهید بدانید که دارید خواب می بینید). سپس همین طور که به خواب می روید، به این فکر کنید که می خواید رؤیای شفافتان درباره ی چه چیزی باشد. وقتی ناگهان چیزی در خواب باعث می شود همه چیز را واضح حس کنید، اغلب به این دلیل است که شما دارید رؤیای شفاف را خواب می بینید! شاید این نوع خودآگاهی به سرعت در خواب هایتان ظاهر نگردد، اما با بهتر شدن یادآوری رؤیاهایتان و کسب تجارب بیشتر در مور خواب های آگاهانه، خواهید دید که این، روشی است مناسب برای شفاف کردن خواب هایتان.
6- خودآگاهیتان را از طریق اطمینان از خواب نبودن، افزایش دهید در طول روز، از خود بپرسید که آیا خوابید یا بیدار. این کار را اطمینان از خواب نبودن (Reality Check) می نامیم. یکی از راه های قابل اطمینان برای این کار، تنظیم کردن ساعت دیجیتالیتان است تا هر یک ساعت یک بار، زنگ بزند. وقتی ساعت زنگ می زند، به دستانتان نگاه کنید و از خود بپرسید «دارم خواب می بینم؟» سپس سعی کنید دستتان را از دیوار یا میز تحریر عبور دهید. اغلب اوقات، اگر این کار را در خواب انجام دهید، دستانتان می توانند از هر جسم جامدی عبور کنند. افزایش ناگهانی خودآگاهی، بلافاصله، شفافیت شما را نیز فعال می کند! این راهکار برای اولین رؤیای شفاف عالی است. اطمینان از خواب نبودن، ناخودآگاه شما را در خواب هایتان برنامه ریزی می کند و باعث به وجود آمدن شفافیت خود به خودی می شود. هنگامی که می خواهید از خواب نبودنتان اطمینان بیابید، سعی می کنید در بیداری، کاری انجام دهید که غیرممکن است. مثل رد کردن دستتان از دیوار. عادت کردن به این کار، موجب می شود در خواب هم بخواهید مطمئن شوید که بیدارید یا نه، و به این ترتیب فرصتی به دست می آورید که بفهمید در واقع دارید خواب می بینید. (وقتی خواب می بینید، اگر سعی کنید دستتان را از دیوار رد کنید، موفق می شوید). اطمینان از خواب نبودن، احتمالاً آسان ترین راه برای دیدن رؤیاهای شفاف است. البته این، تنها راه نیست – و لزوماً ۱۰۰% موفق نیست – اما نیاز به مهارت خاصی ندارد و به سرعت به ذهن ناخودآگاهتان می آموزد چگونه رؤیای شفاف ببیند. اگر از این روش استفاده کنید، هرگز وسط خواب، بیدار نخواهید شد! ذهن ناخودآگاه شما قادر نیست قوانین ذهن خودآگاهتان را به درستی تشخیص دهد. به همین دلیل است که شما هر شب به جای این که رؤیاهای واضح و آگاهانه ببینید، همان خواب های معمولیتان را می بینید. اگر می خواهید در رؤیایتان، خودآگاهی داشته باشید، باید یکی از آن لحظه های «یافتم! یافتم!» را تجربه کنید. باید چیزی باشد که ذهن هشیار شما را بیدار کند، تا شما این قابلیت را پیدا کنید که بگویید «صبر کن، من دارم خواب می بینم!». اطمینان از خواب نبودن هنگام بیداری، به شما کمک شایانی می کند. در ساعات بیدایتان، هر چند ساعت یک بار، از خواب نبودن خود اطمینان حاصل کنید. به زودی، در خواب هم همین کار را خواهید کرد و وقتی این اتفاق بیفتد، کاملاً شفاف خواهید شد. حتی ممکن است امشب هم بتوانید رؤیای شفاف ببینید. چند تمرین را در اینجا برایتان می آوریم: نفس کشیدن: می توانید راه دهان و بینی تان را ببندید و همچنان نفس بکشید؟ پریدن: وقتی می پرید، به آرامی سر جای خود برمی گردید؟ خواندن: می توانید یک جمله را دو بار بخوانید بی آن که تغییر کند؟ بینایی: دیدتان از همیشه واضح تر است یا تارتر؟ دستان: آیا می توانید انگشتان دست راستتان را از دست چپتان عبور دهید؟ زمان: می توانید ساعت را از روی ساعت دیواری یا ساعت مچی بخوانید؟ جادو: آیا می توانید پرواز کنید، تغییر شکل دهید، یا از دیوار عبور کنید؟ چراغ ها: آیا کلید چراغ ها خوب کار می کند؟ حافظه: چه روزی است و الان دارید چه می کنید؟ منطق: آیا می توانید دو عدد را درست با هم جمع کنید؟
7- به تصورات بین خواب و بیداری خود، توجه کنید بعد از اینکه به مرز خواب رسیدید، ۵- ۱۰ دقیقه طول می کشد تا وارد جهان میان خواب و بیداری شوید. این، مقدمه ی وضعیت رؤیابینی است! لکه های رنگی، در پس پلک های بسته ی شما، خواهند چرخید. اگر مایلید به آن ها توجه کنید، اما به غیر از بینایی، خواس دیگرتان را هم در نظر بگیرید. بگذارید صدای درونی شما خاموش شود. با عمیق تر شدن حالت رؤیا، به صداها نیز توجه کنید. این طبیعی است – آن ها از درون ذهن خود شما می آیند. خود را به وضعیت خوش راحتی بسپارید، و در همین حال، تمرکز کنید تا وقتی در حالت رؤیا دیدن قرار گرفتید، بتوانید آن را تشخیص دهید.
8- با آگاهی به خواب بروید به یاد داشته باشید باید جسمتان را طوری گول بزنید که آگاهانه به خواب رود. پس همان طور که ذهنتان به ژرفنا می رود، ریسمان نازک آگاهی هوشیارانه را رها نکنید. این، راز بزرگ مدیتیشن است. شاید در ابتدا آسان نباشد، اما کار نیکو کردن از پر کردن است. هنگامی که جسمتان به خواب می رود، احتمالاً در سرتان احساس لرزش یا همهمه خواهید داشت. این موضوع در اوایل کار موجب ایجاد هیجان می شود و ممکن است تلاش های اولیه تان را خراب کند. اما همین لحظه، لحظه ی گذر است: گذر از حالت بیداری به حالت رؤیا. اگر در آن لحظه سعی کنید تکان بخورید، احتمالاً خواهید دید که جسمتان به طور طبیعی وارد حالت «فلج خواب» شده است و قادر به حرکت نیست. این مسئله طبیعی است و هر بار که به خواب می روید، اتفاق می افتد – اما خودتان متوجه نمی شوید. چنین احساسی، کمی عجیب است ولی نباید نگران باشید. حتی بسیاری از مردم هنگام انجام این تمرینات دچار چنین حالتی نمی شوند. فلج خواب، یک مکانیسم طبیعی است که هر شب هنگام خواب برای ما اتفاق می افتد. این مکانیسم، مانع از این می شود که سیگنال های مغزی به ماهیچه هایمان دستور حرکت بدهند، و به این ترتیب ما بدن خود را در اثر آنچه که در خواب می بینیم، تکان نمی دهیم و در زمان ناهوشیاری، صدمه ای به خود وارد نمی کنیم. اگر جز این بود، شب ها نمی توانستیم آسوده بخوابیم.
9- وارد جهان رؤیاها شوید حالا، ذهن شما هشیار، اما جسمتان خواب است. چه از حالت تصورات بین خواب و بیداری وارد حالت رؤیا شده باشید، چه حس هایی غیر از بینایی بر شما عارض شده باشد، خواهید دید که در برابر شما، صحنه ی رؤیا ظاهر می شود. اکنون دو راه وجود دارد تا وارد رؤیای شفاف شوید. نخست این که، می توانید به درون تصویر پا بگذارید و همه چیز پیرامون شما سه بعدی شود، که برای این کار باید آگاهیتان را به ژرفنای رؤیا هل دهید. راه دیگر این است که خود را از جسم فیزیکیتان بیرون بکشید. در چشم ذهنتان، فرض کنید دو جسم دارید، یک جسم فیزیکی و یک جسم رؤیایی. می توانید بغلتید، فرو روید یا از تخت به سمت بالا جدا شوید، اما مواظب باشید بر حسب اتفاق، جسم فیزیکیتان را تکان ندهید. یا این که می توانیدخودتان را در محل دیگری تصور کنید. این جدا شدن از جسم، سرانجام شما را از جهان بیداری خارج کرده و وارد دنیای رؤیاهای شفاف می کند.
10- به اکتشاف و کنترل رؤیاهایتان بپردازید بخش آخر، جذاب ترین قسمت ماجراست. بعد از این که به رؤیای شفافتان پا گذاشتید، تنها هدف و مهم ترین هدف نیمه خودآگاه شما، کنترل کردن رؤیایتان است. حالا، تصور کنید چه می شود اگر بدانید که دارید خواب می بینید. فرض کنید به آخرین خوابی که به یاد می آورید بازگشته اید و می توانید دوباره آن را تکرار کنید. اما این بار، در خواب، آگاهی دارید. به اطراف خود نگاه کنید و همه چیز را با جزئیات عالی ببینید. هوا را بو کنید. زمین را زیر پایتان حس کنید. تمام حواستان را به کار گیرید. این کار برای افزایش خودآگاهی در رؤیا، ضروری است. تکنیک تجسم قوی، روشی است عالی برای شفاف شدن، به ویژه اگر هنگام به خواب رفتن، آن را تمرین کنید. گاهی ممکن است متوجه شوید که جهان رؤیا، به معنای حقیقی کلمه، به آرامی در برابر شما ظاهر می شود. در سایر مواقع، به خواب خواهید رفت، و خواب این خاطره را خواهید دید. راز رؤیای شفاف همین است. آخرین چیزی که پیش از به خواب رفتن درباره ی آن می اندیشید، باید شفاف شدن باشد.
